Kaczyński podłożył ogień cudzymi rękoma

W idealnych warunkach, gdyby Trybunał Konstytucyjny wydał taki wyrok w sprawie embriopatologicznej przesłanki do aborcji, jaki zapadł 22 października 2020 roku, także wywołałoby to protesty. Możliwe, że także bardzo drastyczne. Można by skupić się na treści wyroku i na tym poprzestać. Ale nie mamy idealnych warunków. Z szeregu powodów ta decyzja może przynieść więcej szkód niż pożytku.

Mam wyrobione zdanie na temat wiadomej przesłanki i nie będę mydlić oczu czytelnikowi, że jest inaczej. Kto chce się z nim zapoznać, może przeczytać artykuł na ten temat, jaki opublikowałem w „Gazecie Wyborczej” 9 lat temu – od tamtego czasu zdania nie zmieniłem. Zachęcam jednak do tego, by zostawić tę kwestię na boku i skupić się na innych aspektach. Przy decyzjach politycznych nie liczy się bowiem tylko ich meritum, ale także kontekst.

Polaryzacja społeczeństwa osiąga niespotykany dotąd poziom. Dzięki temu z widoku znika indolencja rządu wobec epidemii koronawirusa. Ponadto to właśnie w ostrym konflikcie lider PiS odnajduje się najlepiej

Przedłużenie woli Nowogrodzkiej

Omawiane orzeczenie TK jest decyzją polityczną. Niezgodny z prawem wybór do TK sędziów nadliczbowych a później konsekwentne podważanie autorytetu tej instytucji, zarówno zmianami w prawie o TK jak i aktywnością samych sędziów, spowodowały, że każdą kolejną decyzję tej kierowanej przez Julię Przyłębską instytucji odbiera się jako podyktowaną lub przynajmniej podjętą w uzgodnieniu z Jarosławem Kaczyńskim. Nie inaczej jest tym razem. Od pierwotnego zaskarżenia przesłanki embriopatologicznej do TK minęły 3 lata. W międzyczasie pierwotna skarga zdążyła ulec dyskontunuacji i posłowie obecnej kadencji musieli złożyć ją ponownie. I teraz mamy uwierzyć, że właśnie w tej chwili Trybunał znalazł czas, by ją rozpatrzyć. Przekonanie o braku sprawczości TK jest na tyle powszechne, że sprzeciw krytyków wyroku skierowany został bezpośrednio w stronę Jarosława Kaczyńskiego a także w Kościół katolicki, któremu obrywa się niejako rykoszetem.

To, że za wyrokiem stoi Jarosław Kaczyński jest (niemal) pewne. O tym, dlaczego podjął on decyzję o jego wydaniu, można spekulować. Z pewnością nie kierował się sprzeciwem wobec rzeczonej przesłanki. Gdyby tak było, już dawno sejm poprzedniej lub obecnej kadencji ustawowo wykreśliłby przesłankę z polskiego prawa. Stało się jednak inaczej – to w efekcie determinacji wybranych posłów PiS, a w tej kadencji także PSL-Kukiz’15 i Konfederacji, skarga wpłynęła do TK.

Jaki był cel?

Jeśli to nie sprzeciw wobec aborcji kierował Kaczyńskim, to co? Spójrzmy na efekty wyroku. Od czwartku ubiegłego tygodnia na ulicach polskich miast trwają masowe protesty przeciwko orzeczeniu. Biorą w nich udział dziesiątki tysięcy osób. Polaryzacja społeczeństwa osiąga niespotykany dotąd poziom. Dzięki temu z widoku znika indolencja rządu wobec epidemii koronawirusa. Ponadto to właśnie w ostrym konflikcie lider PiS odnajduje się najlepiej. Taka sytuacja pozwala PiS tworzyć sobie wizerunek obrońców nie tylko nowego status quo, ale także ograniczeń aborcji jako takich, bowiem najzagorzalsi przeciwnicy wyroku TK nie ukrywają, że nie chodzi im tylko o przesłankę, a o całkowitą legalizację aborcji. Agresja części z nich w stosunku do Kościoła i ogólnie wszystkich, którzy śmieją mieć inne zdanie w tej kwestii, tylko wzbudza chęć gromadzenia się wokół sztandaru. Idealną opcją dla Kaczyńskiego jest sytuacja, w której wokół PiS gromadzą się wszyscy ludzie, którym obyczajowy progresywizm i agresja wobec Kościoła nie odpowiadają, bez względu na to, jak bardzo nie podoba im się tupolewizm, niszczenie instytucji, etatyzm czy romantyzm w polityce zagranicznej – po to tylko, by uniknąć zwycięstwa radykalnej lewicy kulturowej. Swego czasu pisałem o tym, że „wojna kulturowa nie ma znaczenia”: właśnie zaczęła mieć. I to jest dramat, bo znów ten temat może zdominować wszystkie inne – znacznie bardziej palące w obecnej sytuacji.

Nie można wreszcie wykluczać, że wywołanie takiego zamieszania będzie pretekstem dla obozu PiS do podejmowania środków nadzwyczajnych. Media prorządowe już dostarczają propagandowej osłony dla tego typu hipotetycznych posunięć. Nie twierdzę, że rządzący faktycznie planują wprowadzenie stanu nadzwyczajnego (nb. którego? Stanu wyjątkowego, a może wojennego)? Jednak gdyby faktycznie do nich doszło, to, w sytuacji, gdy nie ogłoszono stanu wyjątkowego z powodu epidemii, a teraz by ogłoszono z powodu protestów społecznych – mielibyśmy do czynienia z działaniem autorytarnym.

Obecnie mierzymy się z największym wyzwaniem od lat – pandemią koronawirusa. Zabrzmi to brutalnie, ale nie rozumiem, dlaczego życie półtora tysiąca dzieci rocznie miałoby być ważniejsze od życia tysięcy, które mogą umrzeć z powodu koronawirusa lub innych schorzeń lub wypadków, którymi opieka zdrowotna się nie zajmie z powodu jej zapchania przez zbyt liczne zachorowania. A do tego mogą doprowadzić masowe protesty i kopanie społecznych okopów

Tak nie zachowuje się mąż stanu

Jarosław Kaczyński postąpił źle z punktu widzenia dobra wspólnego. Tak może zachowywać się ktoś, kto za najwyższe dobro uważa własne ugrupowanie i maksymalizację jego szans na utrzymanie się przy władzy przez kolejne 3-7 lat, a nie mąż stanu. Kwestia aborcji jest ważna. Dotyczy tego, jak rozumiemy podmiotowość człowieka w państwie. Nie jest jednak jedyną istotną kwestią. Obecnie mierzymy się z największym wyzwaniem od lat – pandemią koronawirusa. Zabrzmi to brutalnie, ale nie rozumiem, dlaczego życie półtora tysiąca dzieci rocznie miałoby być ważniejsze od życia tysięcy, które mogą umrzeć z powodu koronawirusa lub innych schorzeń lub wypadków, którymi opieka zdrowotna się nie zajmie z powodu jej zapchania przez zbyt liczne zachorowania. A do tego mogą doprowadzić masowe protesty i kopanie społecznych okopów. Oczywiście każdy moment na wprowadzenie bardzo kontrowersyjnych zmian w prawie spowoduje protesty i awantury, tego nie da się uniknąć. Nie jest to co do zasady argument przeciwko jednoznacznym posunięciom – obecny moment jest jednak wybitnie nieodpowiedni z punktu widzenia dobra wspólnoty. To nie jest tak, że w takiej sytuacji należy mieć pretensje wyłącznie do tych, którzy narażają innych na chorobę biorąc udział w masowych protestach. Dobry przywódca powinien przewidywać, jakie efekty społeczne mogą przynieść jego decyzje. Jeśli Jarosław Kaczyński je przewidział – to była to zbrodnia. Jeśli nie przewidział – to był to błąd.

Nie ma pewności, czy wykreślenie przesłanki embriopatologicznej na pewno wyjdzie Jarosławowi Kaczyńskiemu na dobre – choć jest to prawdopodobne, że po raz kolejny metoda „dziel i rządź” przyniesie mu wymierne korzyści, przynajmniej w krótkim okresie. Na pewno jest ryzykowne z punktu widzenia meritum sprawy. I to nie dlatego, że duża część społeczeństwa (jak duża – to dowiemy się z badań) się z nim nie zgadza. To akurat z punktu widzenia konstytucyjności danego prawa nie ma żadnego znaczenia. Problem polega na tym, że wyrok wydał TK, który PiS wcześniej sam zdelegitymizował i uczynił wykonawcą swojej woli politycznej. Opozycja, gdy dojdzie do władzy, może unieważnić wybór obecnych sędziów TK, a potem nie „wydrukować” wyroku Julii Przyłębskiej, który uznałby takie działanie za niezgodne z ustawą zasadniczą – po czym obsadzić TK swoimi sędziami i odwrócić wyrok aborcyjny o 180 stopni. Już po propozycjach Władysława Kosiniaka-Kamysza odnośnie do obecnego kryzysu widać, jak powoli w naszą praktykę „wdrukowuje” się przyzwolenie na wstrzymywanie wyroków TK przez rząd metodą „niedrukowania”. PiS nie będzie miał żadnych argumentów dla obrony swojego stanowiska. Mamy więc wojnę kulturową zaprogramowaną na wiele lat.

Bardzo trudno będzie nam wygrzebać się z tej kabały. PiS swoją aktywnością względem sądownictwa konstytucyjnego i praworządności wtrącił nas w przestrzeń, w której prawo jest wręcz otwarcie traktowane jako narzędzie politycznej aktywności, nie jako autorytet, do którego można się odwołać. Skłócając naród w obliczu największego zagrożenia od lat, Jarosław Kaczyński osłabia nasze możliwości walki z epidemią i wyjścia z niej bez względnego szwanku.