Spadł samolot z Prigożynem. Indie na Księżycu | Niezbędnik Zagraniczny NK 18-25.08.2023

Katastrofa samolotu Grupy Wagnera w Rosji. W obwodzie twerskim rozbił się samolot typu Embraer, należący do rosyjskiej formacji najemniczej. Rosyjska agencja transportu lotniczego podała, że zginęło 7 pasażerów i 3 członków załogi samolotu. Wśród zabitych byli właściciel Grupy Jewgienij Prigożyn oraz jej współzałożyciel i dowódca, Dmitrij Utkin (ps. „Wagner”). Do katastrofy odniósł się Władimir Putin, który złożył kondolencje rodzinom pasażerów i załogi. Rosyjski prezydent stwierdził, że śledztwo w sprawie przyczyn katastrofy będzie długie.

Pojawiły się już spekulacje na temat sprawców i zleceniodawców ewentualnego zamachu na Priogżyna i Utkina. Według amerykańskich urzędników, z którymi rozmawiała agencja Reuters, wstępne konkluzje wskazują, że samolot został zestrzelony przez pocisk ziemia-powietrze. Wcześniej, prezydent Joe Biden stwierdził, że śmierć Prigożyna go nie dziwi i dodał, że w Rosji dzieje się „niewiele rzeczy, za którymi nie stoi Putin”. Dziennik „The Wall Street Journal” informuje z kolei – także powołując się na źródła w amerykańskim wywiadzie – że przyczyną katastrofy była umieszczona na pokładzie samolotu bomba. Źródła brytyjskie twierdzą, że to Federalna Służba Bezpieczeństwa zleciła likwidację Prigożyna. W rosyjskim Internecie funkcjonuje natomiast teoria, że do jeden z pilotów Prigożyna miał dokonać sabotażu i zbiec z Rosji.

Rosyjski prezydent stwierdził, że śledztwo w sprawie przyczyn katastrofy będzie długie

Ukraina: sytuacja na froncie. Ukraińcy świętowali 32. rocznicę uzyskania niepodległości. Prezydent Wołodymyr Zełenski poinformował, że ukraińskie wojsko uczciło narodowe święto przeprowadzeniem operacji specjalnej na okupowanym Półwyspie Krymskim. Wywiad wojskowy opublikował materiał video, na którym żołnierze sił specjalnych wznoszą ukraińską flagę po udanym desancie w zachodniej części Półwyspu.

Siły regularne kontynuują tymczasem działania na kierunku południowym. Ministerstwo obrony w Kijowie poinformowało, że 47. Samodzielna Brygada Zmechanizowana zdobyła wieś Robotne na drodze do okupowanego Tokmaku, ważnego węzła kolejowego. Jego odzyskanie stanowiłoby ważny krok w wysiłkach na rzecz dojścia do wybrzeża Morza Azowskiego i przecięcia na pół korytarza lądowego łączącego okupowany Krym z kontynentalną Rosją.

Minister spraw zagranicznych Niemiec, Boris Pistorius oświadczył, że Ukraina potrzebuje większego wsparcia w zakresie penetracji rosyjskich pól minowych, które są najważniejszym czynnikiem utrudniającym postępy ukraińskim wojskom. Pomoc w postaci zaawansowanego sprzętu do rozminowywania zadeklarowała już Holandia. Norwegia dołączyła natomiast do państw, które przekażą Ukrainie myśliwce F-16.

Ukraińskie wojska kontynuują także śmiałe operacje dronowe przeciwko celom w rosyjskim interiorze. Bezzałogowe statki powietrzne zniszczyły dwa bombowce strategiczne Tu-22M w położonych w obwodzie nowogrodzkim bazach lotniczych Sołce i Szajkowka. Według władz w Kijowie, rakieta wystrzelona z takiej maszyny zabiła 30 osób w bloku mieszkalnym w Dnieprze. Ukraiński wywiad ustalił, że uderzenia tego dokonał stacjonujący w bazie Szajkowka 52. Gwardyjski Pułk Lotnictwa Bombowego.

RIA Novosti podała tymczasem, że gen. Siergiej Surowikin, który zniknął z przestrzeni publicznej po buncie Prigożyna, został odwołany ze stanowiska dowódcy Sił Powietrzno-Kosmicznych.

Sygnały zmiany kursu z Serbii. Belgrad dołączył do utworzonej w 2021 roku przez Ukrainę Platformy Krymskiej. Obejmuje one działania na rzecz reintegracji Półwyspu Krymskiego. Decyzja została ogłoszona dzień po spotkaniu prezydentów obu krajów, Wołodymyra Zełenskiego i Aleksandara Vučicia w Atenach.

Ukraińskie wojska kontynuują śmiałe operacje dronowe przeciwko celom w rosyjskim interiorze. Według władz w Kijowie, rakieta wystrzelona z takiej maszyny zabiła 30 osób w bloku mieszkalnym

To kolejny sygnał możliwej reorientacji prorosyjskiej polityki Serbii. Uzależniony od rosyjskiego gazu ziemnego Belgrad stara się również o członkostwo w Unii Europejskiej. Serbia wielokrotnie potępiała inwazję Rosji na Ukrainę na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych międzynarodowych gremiach, ale odmawia dołączenia do nałożonych na Rosję sankcji. Ujawnione w kwietniu dokumenty Pentagonu wykazały, że Serbia zgodziła się dostarczyć Kijowowi broń i amunicję lub wysłała ją na Ukrainę. Vučicić zaprzeczył, ale przyznał, że broń mogła dotrzeć na pole bitwy przez państwa trzecie.

Serbia znajduje w niezwykle trudnym położeniu na arenie międzynarodowej, próbując pogodzić tradycyjne punkty oparcia w polityce zagranicznej i warunkowane potrzebami gospodarczymi europejskie aspiracje.

Łotwa: tworzenie nowego rządu. Prezydent Łotwy Edgars Rinkēvičs powierzył Evice Silinie z centroprawicowej partii Nowa Jedność misję utworzenia nowego rządu. Silina jest prawniczką, sprawowała funkcję ministra opieki społecznej w ustępującym rządzie premiera Krišjānisa Kariņša. Jej gabinet będzie musiał uzyskać wotum zaufania w podzielonym, 100-osobowym parlamencie, w którym jej ugrupowanie dysponuje jedynie 26 głosami.

Nowa Jedność rządziła przy wsparciu konserwatywnego Sojuszu Narodowego i mniejszych partii. Dawało jej to kruchą większość. Stosunki z ugrupowaniami koalicyjnymi pogorszyły się jednak po tym, jak nie udało się wystawić wspólnego kandydata w wyborach prezydenckich. Następne wybory parlamentarne na Łotwie zaplanowane są na 2026 rok.

Szczyt BRICS w RPA. Przywódcy składającego się Brazylii, Rosji, Indii, Chin i Republiki Południowej Afryki bloku uzgodnili w Johannesburgu mechanizmy rozpatrywania wniosków o akcesję nowych członków, torując drogę zainteresowanym krajom do przyłączenia się do grupy. Organizacja przyjmie w poczet swoich członków Arabię Saudyjską, Iran, Etiopię, Egipt, Argentynę i Zjednoczone Emiraty Arabskie. „BRICS rozpoczął nowy rozdział w swoich wysiłkach na rzecz zbudowania sprawiedliwego świata” – powiedział prezydent Republiki Południowej Afryki, Cyril Ramaphosa. Sześć krajów stanie się pełnoprawnymi członkami bloku 1 stycznia 2024 roku. Drzwi dla nowych członków pozostają otwarte. Zainteresowanie przystąpieniem do BRICS miało – według południowoafrykańskich dyplomatów – wyrazić ponad 40 krajów.

Choć kraje BRICS – zamieszkiwane przez około 40 proc. światowej populacji – generują jedną czwartą światowego PKB, ambicje bloku, by stać się globalnym graczem politycznym i gospodarczym są udaremniane przez wewnętrzne podziały i brak spójnej koncepcji działania. Chociaż wszyscy przywódcy bloku wyrazili poparcie dla rozszerzenia, nie ma pełnej zgody co do jego zakresu i tempa. Chiny chcą budować alternatywny system instytucji międzynarodowych i realną potęgę globalną. Prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva sprzeciwił się natomiast dążeniu do rywalizacji ze Stanami Zjednoczonymi i grupą G7. Indie – podobnie jak Brazylia – w ostatnim czasie zbliżyły się do Zachodu. Izolowana po inwazji na Ukrainę Rosja poszukuje tymczasem partnerów międzynarodowych. Dla RPA, BRICS to przede wszystkim źródło wsparcia dla targanej kryzysami gospodarki.

Księżycowe sukcesy i porażki. „Indie są na Księżycu” – powiedział szef Indyjskiej Organizacji Badań Kosmicznych (ISRO), S. Somanath, gdy sonda Chandrayaan-3 wylądowała na Srebrnym Globie. Indie stały się tym samym czwartym państwem, któremu udało się skutecznie wysłać pojazd kosmiczny na satelitę Ziemi. Wcześniej uczyniły to Stany Zjednoczone, Chiny i ZSRR. Indyjski kosmiczny wylądował – jako pierwszy – na południowym biegunie Księżyca. Znajdujący się w tym regionie lód może dostarczyć tlenu i wody pitnej na potrzeby przyszłych misji. Sonda Chandrayaan-3 będzie działała przez dwa tygodnie, przeprowadzając serię eksperymentów, w tym badanie składu mineralnego powierzchni Księżyca za pomocą spektrometru. „Ta chwila jest niezapomniana. To zwycięstwo nowych Indii” – powiedział premier Narendra Modi, który obserwował lądowanie z Johannesburga, gdzie uczestniczył w szczycie BRICS. Budżet misji wyniósł około 74 miliony dolarów, czyli mniej niż koszt produkcji hollywoodzkiego thrillera „Grawitacja” z 2013 roku. ISRO planuje załogowy lot w przestrzeń kosmiczną i choć nie podano oficjalnej daty, przygotowania zakończą się prawdopodobnie w 2024 roku.

Prezydent Brazylii Luiz Inácio Lula da Silva sprzeciwił się dążeniu do rywalizacji BRICS ze Stanami Zjednoczonymi i grupą G7

Administrator NASA, Bill Nelson pogratulował ISRO lądowania. „Cieszymy się, że mogliśmy być partnerem w tej misji!” – dodał szef amerykańskiej agencji kosmicznej. Wśród gratulującym Indiom znalazł się także prezydent Władimir Putin. Kilka dni wcześniej, rosyjski statek kosmiczny Łuna-25 roztrzaskał się w czasie lądowania na Srebrnym Globie. Następna próba planowana jest na 2027 rok.

Rozpoczął się zrzut wody z Fukushimy. Uzdatniona, ale wciąż radioaktywna woda z elektrowni jądrowej Fukushima Daiichi jest już odprowadzana do Oceanu Spokojnego. Rząd Japonii oraz operator elektrowni utrzymują, że uwolnienie wody jest niezbędnym elementem procesu likwidacji siłowni. Proces ten zajmie jednak dziesięciolecia. Oficjalne komunikaty podkreślają, że radioaktywność znajduje się na poziomie niższym niż norma bezpieczeństwa. Mimo zapewnień, zrzut wody powoduje jednak sprzeciwy i krytykę zarówno w Japonii, jak i u jej sąsiadów. Chiny już zabroniły importu owoców morza z Kraju Kwitnącej Wiśni.

Nowy rząd w Tajlandii. Populistyczne ugrupowanie Pheu Thai utworzyło nowy rząd z koalicją 11 partii, w skład której wchodzą dwie, powiązane z byłym już premierem Prayuthem Chan-ochą i wojskiem partie. Były szef rządu – jeszcze jako głównodowodzący tajlandzkiej armii – przewodził wojskowemu zamachowi stanu w 2014 roku. Nowy premierem został potentat rynku nieruchomości Srettha Thavisin.

Oznacza to koniec trzymiesięcznego politycznego impasu, który rozpoczął się po niespodziewanej wygranej partii Move Forward (MFP) w wyborach. Ugrupowanie Pheu Thai zajęło w nich drugie miejsce. Otrzymało jednak szansę na utworzenie rządu po tym, jak członkowie Senatu – instytucji, której skład nie jest wyłaniany w wyborach – wielokrotnie blokowali kandydaturę lidera MFP, Pity Limjaroenrata. Głównym powodem tych działań był jego postulat reformy prawa, w myśl którego za zniesławianie rodziny królewskiej grozi 15 lat pozbawienia wolności. Krytycy tego prawa twierdzą, że przepis to w rzeczywistości broń przeciwko politycznym przeciwnikom. Partia Pheu Thai wykluczyła MFP z koalicji twierdząc, że plan zmiany tego przepisu uniemożliwił zebranie wystarczającego poparcia innych partii i Senatu, Koalicja kierowana przez Pheu Thai będzie dysponowała 314 mandatami w 500-osobowej Izbie Reprezentantów.

Pheu Thai to najnowsza z szeregu partii politycznych, powiązanych z byłym premierem Thaksinem Shinawatrą – miliarderem-populistą, który został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu w 2006 roku i przebywał poza krajem. We wtorek, po zakończeniu politycznego kryzysu, wrócił do Bangkoku.

Rośnie zainteresowanie australijskim litem. Wschodzące australijskie firmy, zajmujące się produkcją litu, są obiektem rosnącego zainteresowania ze strony globalnych aktorów rynkowych. Ich niższe wyceny oraz potrzeby gotówkowe, przyciągają największych na świecie producentów tego strategicznie ważnego surowca. Na proces ten wpływ mają także spadające ceny litu oraz nacjonalizacja jego złóż w Chile. Australia produkuje najwięcej litu w na świecie. Na jej najważniejszym indeksie giełdowym notowanych jest ponad 80 spółek związanych z litem. Próby wykupów koncentrują się na firmach zajmujących się wczesnymi etapami jego produkcji, w tym na te, które określają wielkość złóż.

„Ta chwila jest niezapomniana. To zwycięstwo nowych Indii” – powiedział premier Narendra Modi, który obserwował lądowanie z Johannesburga

Chilijski SQM, drugi co do wielkości producent litu na świecie, złożył w zeszłym miesiącu ofertę nabycia Azure Minerals, po zakupie w marcu 19,95 proc. udziałów w tej spółce za 20 mln dolarów australijskich. Azure, która realizuje projekt wydobywczy w Andover i chce rozpocząć produkcję do 2030 roku, ofertę tę odrzucił. Opiewająca na 3,7 miliarda dolarów oferta zakupu Liontown Resources przez amerykański koncern Albemarle, również została odrzucona. Firmy te konsekwentnie zwiększają jednak swój udział w australijskim rynku litu innymi drogami. Prognozuje się, że wzrośnie takżę japońskie zainteresowanie australijskimi projektami wydobywczymi.

Australia rozpoczęła realizację strategii w obszarze minerałów krytycznych. Przewiduje on rozwój współpracy z inwestorami i partnerami międzynarodowymi, by pomóc uczynić kraj potęgą w zakresie odnawialnych źródeł energii, dla których lit jest kluczowym surowcem. Canberra stawia jednak zagranicznym kontrahentom granicę, podkreślając priorytetowe traktowanie sojuszników i blokowanie inwestycji, które są ryzykowne dla bezpieczeństwa narodowego. Dowodem było zablokowanie przejęcia kopalni litu w Bald Hill przez firmę powiązaną z Chinami.

Iran pokazuje nowego drona. Teheran zaprezentował na konferencji z okazji Dnia Przemysłu Obronnego drona Mohadżer-10. Maszyna przypominają konstrukcją amerykańskiego MQ-9 Reaper. Irańskie ministerstwo obrony twierdzi, że bezzałogowiec może pozostawać w powietrzu przez 24 godziny i ma zasięg umożliwiający dotarcie nad terytorium Izraela. Państwowa agencja informacyjna IRNA podała, że dron jest w stanie latać na wysokości do około 7 km z prędkością 210 km/h i przenosić ładunek o masie do 300 kilogramów. Dron może być wyposażony w sprzęt służący do walki elektronicznej i urządzenia optoelekroniczne.

W przeszłości, Iran był w stanie przechwytywać amerykańskie drony lub ich części. W 2011 roku, przejęto należącą do CIA maszynę RQ-170 Sentinel, która wleciała w irańską przestrzeń powietrzną z Afganistanu. Irańscy inżynierowie mieli na jego podstawie zbudować własne warianty bezzałogowca. W 2019 roku Iran zestrzelił nad wodami Cieśniny Ormuz rozpoznawczego RQ-4A Global Hawk.

W przypadku nowej, rodzimej maszyny, nie ma jednak dowodów na zastosowanie tzw. inżynierii wstecznej. Wiadomo natomiast, że MQ-9 Reaper ma symboliczne znaczenie dla Iranu. To właśnie z drona tego typu wystrzelona została rakieta, która w 2020 roku zabiła gen. Ghasema Solejmaniego, dowódcę wchodzącej w skład Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej jednostki specjalnej Ghods.

Protesty w Syrii. Mieszkańcy przeważająco druzyjskiego miasta As-Suwajda protestują od kilku dni przeciwko bezczynności prezydenta Baszszara al-Asada w obliczu pogarszających się warunków gospodarczych. Demonstranci wznoszą hasła wzywające prezydenta do ustąpienia. Bezpośrednią przyczyną wybuchu protestów były gwałtowne podwyżki cen benzyny – informuje Reuters, powołując się na świadków wydarzeń.

Gwatemalczycy mają nadzieję, że nowy prezydent powstrzyma korupcję oraz odejdzie od autorytarnego modelu rządów

Druzyjscy przywódcy religijni uznali prawo do pokojowego protestowania przeciwko polityce rządu, ale powstrzymywali się od poparcia wezwań do ustąpienia Asada. „Te protesty są prawym głosem narodu syryjskiego” – oświadczył szajch Hikmat Hajri, duchowy przywódca społeczności druzyjskiej w Syrii. Potępił jednocześnie wandalizm i akty przemocy. Damaszek reaguje ostrożnie by uniknąć eskalacji konfliktu w mieście. Od początku wojny domowej As-Suwajda pozostaje w rękach sił rządowych, a mniejszość druzyjska nie włącza się w konflikt, w którym przeciwko rządom wywodzącego się z mniejszości alawickiej Asada, występują przede wszystkim stanowiący większość sunnici.

Syria znajduje się w głębokim kryzysie gospodarczym, który doprowadził do załamania się jej waluty, gwałtownego wzrostu cen żywności i podstawowych towarów. Administracja Asada obwinia za to zachodnie sankcje. Media państwowe nie wspomniały o protestach, ale prorządowi komentatorzy obwinili zagraniczne mocarstwa za podsycanie niepokojów.

Niger: impas. Bez przełomów na spotkaniu przedstawicieli junty wojskowej i dyplomatów Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS). Zastrzegający anonimowość dyplomata powiedział agencji Associated Press, że trwająca około dwóch godzin dyskusja, mająca na celu znalezienie sposobu na pokojowe zakończenie pogłębiającego się kryzysu przyniosła niewiele. Nie ma także jasności, co do kolejnych kroków. Lider junty, gen. Abdourahmane Tchiani spotkał się z delegacją ECOWAS po raz pierwszy po kilkukrotnym odrzuceniu wcześniejszych prób. Tchiani naciskał na zniesienie sankcji gospodarczych nałożonych przez ECOWAS po zamachu stanu, ale nie oferował niczego w zamian. Oskarżał za to stacjonujące w kraju siły francuskie o planowanie ataku. Według Associated Press, która rozmawiała z nigerskimi wojskowymi, junta jest wewnętrznie podzielona, a sam jej przywódca nie cieszy się autorytetem wśród żołnierzy.

Lider junty prezentował co prawda pojednawczy ton, ale zdecydowanie sprzeciwiał się przywróceniu do władzy prezydenta Mohammeda Bazouma, a to główny warunek normalizacji, stawiany przez ECOWAS. Blok podjął już decyzję o interwencji wojskowej, jeśli nie zostanie on spełniony. Rozpoczęła się mobilizacja jednostek wojskowych, ale termin ich ewentualnego wkroczenia do Nigru nie jest znany. Unia Afrykańska zawiesiła tymczasem Niger w prawach członka organizacji.

Nowy prezydent Gwatemali. Bernardo Arevalo został wybrany w niedzielę na nowego szefa środkowoamerykańskiego państwa. Prezydent-elekt to były dyplomata i znany aktywista antykorupcyjny. Arevalo zdecydowanie pokonał byłą pierwszą damę, Sandrę Torres. Gwatemalczycy mają nadzieję, że nowy prezydent powstrzyma korupcję oraz odejdzie od autorytarnego modelu rządów. Społeczeństwo zmaga się brakiem bezpieczeństwa żywnościowego oraz wszechobecną przemocą. Gwatemalczycy reprezentują obecnie największą odsetek mieszkańców Ameryki Środkowej, chcących wjechać do Stanów Zjednoczonych.

Nowy dron Iranu jest w stanie latać na wysokości do około 7 km z prędkością 210 km/h i przenosić ładunek o masie do 300 kilogramów

Arevalo udało się zbudować silny ruch sprzeciwu wobec korupcji wraz ze swoją partią Semilla, Jego zwycięstwo oznacza odrzucenie tradycyjnych ugrupowań politycznych w Gwatemali, które zachowują jednak ogromne wpływy. Obserwatorzy spodziewają się prób zablokowania objęcia urzędu przez Arevalo w związku z prowadzonym przez prokuraturę postępowaniem w sprawie podpisów obywateli pod jego kandydaturą.

Poza swoją polityką antykorupcyjną, Arevalo chce rozszerzyć stosunki z Chinami równolegle z utrzymaniem lojalnościi wobec Tajwanu. Nowy prezydent ma objąć władzę 14 stycznia.

Tajwan usunięty z regionalnego gremium. Obradujący w Managui Parlament Środkowoamerykański (Parlamento Centroamericano, Parlacen), zagłosował za odebraniem Tajwanowi statusu stałego obserwatora i zastąpieniem go Chinami. Ministerstwo spraw zagranicznych Tajwanu oświadczyło, że zdecydowało się natychmiastowo wycofać z Parlacenu w interesie utrzymania „godności narodowej”. Tajpej potępiło także „chińskie wysiłki mające na celu ograniczenie udziału Tajwanu w organizacjach międzynarodowych”. Chińskie Biuro ds. Tajwanu wyraziło natomiast aprobatę dla „właściwej decyzji” Parlacenu.

Parlament Środkowoamerykański to utworzony w 1991 roku organ kolegialny Systemu Integracji Środkowoamerykańskiej, w którego skład wchodzą Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Dominikana oraz Panama. Pekin konsekwentnie rozszerza swoje wpływy w Ameryce Środkowej, a członkowie Parlacenu: Nikaragua, Salwador, Honduras, Panama i Dominikana zerwały w ostatnich latach stosunki dyplomatyczne z Tajwanem. Gwatemala – najludniejszy kraj Ameryki Środkowej – jest jedynym członkiem Parlacenu, który nadal uznaje Tajwan.