Okrutny świat Mackiewicza

Proza „ptasznika z Wilna”, mimo rozmaitych przeszkód formalnych związanych z kwestiami praw autorskich, jest obecna w polskim uniwersum czytelniczym. W powszechnym odbiorze jest też traktowana jako „proza polityczna”, której centralnym problemem (przynajmniej w utworach powstałych po roku 1939) jest ekspansja komunistycznego ładu w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu, dokonująca się przy politycznym, siłowym i propagandowym wsparciu Moskwy. Z czasem krytyka zdołała nawet wybaczyć Józefowi Mackiewiczowi „integralny antykomunizm”, za którego jednostronność nieraz usiłowano go w przeszłości atakować. Pośmiertnie niejako uznano, że doświadczenie komunizmu i jego zbrodni było dla autora „Drogi donikąd” absolutnie formacyjne, zaś jego stosunek do tego porządku politycznego przypominał – jak pisze Katarzyna Bałżewska – „krytyczną postawę Jeana Améry’ego wobec pobłażliwego stosunku powojennych Niemiec do swojej...