Dlaczego PKP Cargo planuje zwolnić ponad 4 tysiące osób?

Niedawno redaktor Krzysztof Stanowski na „Kanale Zero” na YouTube zajął się obecną sytuacją w PKP Cargo. Przypomnijmy: 9 lipca zarząd PKP Cargo ogłosił, że planuje zwolnienia grupowe, które obejmą 4 tysiące osób. Temperatura sporu politycznego wokół tego zdarzenia jest gorąca, program Stanowskiego wzbudził kontrowersje. Warto zatem spróbować pogłębić poruszane tam wątki i nieco bardziej przybliżyć obecną sytuację przewoźnika. 

Polityka kadrowa pod potrzeby partii? 

PKP Cargo, największy przewoźnik towarowy w Polsce, od lat zmaga się z poważnymi problemami finansowymi i operacyjnymi. Przyczyny kryzysu mają swoje korzenie w latach 90., kiedy to Polska przechodziła transformację gospodarczą. Restrukturyzacja Polskich Kolei Państwowych (PKP) była częścią tych zmian. PKP Cargo zostało wyodrębnione jako samodzielna spółka, co miało na celu zwiększenie efektywności i konkurencyjności na rynku przewozów towarowych. Proces ten był jednak często chaotyczny i brakowało spójnej strategii długoterminowej, co wpłynęło negatywnie na kondycję finansową i operacyjną spółki. 

Liberalizacja rynku przewozów towarowych w Unii Europejskiej, wymuszająca otwarcie rynku na nowych przewoźników, była kolejnym czynnikiem, który miał wpływ na sytuację PKP Cargo. Przepisy unijne miały na celu poprawę efektywności i jakości usług poprzez wprowadzenie konkurencji, jednak dla PKP Cargo oznaczało to konieczność dostosowania się do nowych warunków. Brak odpowiednich inwestycji w infrastrukturę kolejową oraz opóźnienia w realizacji projektów modernizacyjnych dodatkowo osłabiały pozycję spółki. 

Zaniedbania zarządcze, takie jak brak reakcji odpowiedzialnego członka zarządu podczas kluczowej aukcji przetargowej, doprowadziły do utraty ważnych kontraktów 

Polityka kadrowa była często podporządkowana interesom politycznym, co prowadziło do nieefektywności zarządzania. Na kluczowe stanowiska trafiały osoby nie zawsze posiadające odpowiednie kompetencje, co dodatkowo komplikowało sytuację. Zaniedbania zarządcze, takie jak brak reakcji odpowiedzialnego członka zarządu podczas kluczowej aukcji przetargowej, doprowadziły do utraty ważnych kontraktów, co miało poważne konsekwencje dla reputacji i konkurencyjności spółki. 

Sanacja na kolei 

Obecnie PKP Cargo zmaga się z poważnymi problemami finansowymi i operacyjnymi. W pierwszym kwartale 2024 roku spółka odnotowała przychody na poziomie 1,180.7 milionów PLN, jednak EBITDA wyniosła jedynie 122.4 milionów PLN, a wynik operacyjny (EBIT) to strata w wysokości -96.8 milionów PLN. Netto wynik spółki to strata 118.1 milionów PLN. Spółka zmaga się z wysokimi kosztami operacyjnymi i rosnącym zadłużeniem. Dodatkowo, wartość akcji PKP Cargo na giełdzie znacząco spadła, co jest odzwierciedleniem utraty zaufania inwestorów do zdolności spółki do odzyskania stabilności finansowej. 

W odpowiedzi na pogarszającą się sytuację finansową, zarząd PKP Cargo zdecydował się na złożenie wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego. Postępowanie sanacyjne jest formą ochrony sądowej, której celem jest przeprowadzenie głębokiej restrukturyzacji zadłużenia przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym zapewnieniu dalszego funkcjonowania firmy. Sanacja umożliwia spółce uzyskanie ochrony przed wierzycielami, co oznacza m.in. zawieszenie obowiązku spłaty odsetek od zaległych zobowiązań oraz możliwość renegocjacji niekorzystnych kontraktów. 

PKP Cargo planuje skierowanie do 30% swoich pracowników na tzw. „nieświadczenie pracy” 

Proces sanacyjny daje spółce szansę na opracowanie i wdrożenie planu naprawczego, który ma na celu poprawę płynności finansowej oraz efektywności operacyjnej. W ramach tego postępowania, zarząd PKP Cargo może wprowadzić zmiany w strukturze organizacyjnej, zredukować zatrudnienie, a także poszukać nowych źródeł finansowania. Jednym z głównych elementów restrukturyzacji jest redukcja zatrudnienia. PKP Cargo planuje skierowanie do 30% swoich pracowników na tzw. „nieświadczenie pracy”, co jest odpowiedzią na spadek przewozów kolejowych oraz konieczność optymalizacji kosztów. W pierwszej połowie 2024 roku spółka zwolniła 760 pracowników, z czego 490 przeszło na emeryturę lub z powodów zdrowotnych. Planowane są również zwolnienia grupowe, które mogą objąć do 4142 pracowników. Tego rodzaju działania mają na celu znaczące obniżenie kosztów operacyjnych, co jest niezbędne do przywrócenia stabilności finansowej spółki. 

Postępowanie sanacyjne jest zatem kluczowym narzędziem, które pozwala PKP Cargo na przeprowadzenie niezbędnych zmian bez ryzyka natychmiastowego upadku, dając jednocześnie czas na wdrożenie długoterminowych strategii naprawczych.  

Restrukturyzacja kosztem pracowników? 

Jarosław Ślepaczuk, przedstawiciel związków zawodowych, podkreślał wielokrotnie, że brakuje pracowników na stanowiskach operacyjnych 

Działania restrukturyzacyjne PKP Cargo spotkały się z ostrą reakcją związków zawodowych. Przedstawiciele pracowników wyrazili swoje głębokie niezadowolenie z powodu planowanych zwolnień i obniżek wynagrodzeń. Zarzucają zarządowi, że restrukturyzacja jest przeprowadzana kosztem pracowników, a działania te są tylko doraźnym rozwiązaniem problemów spółki. Jarosław Ślepaczuk, przedstawiciel związków zawodowych, podkreślał wielokrotnie, że brakuje pracowników na stanowiskach operacyjnych, co stanowi poważne zagrożenie dla funkcjonowania spółki. 

Związki zawodowe postulują o bardziej przejrzyste i sprawiedliwe podejście do restrukturyzacji, podkreślając, że redukcje zatrudnienia powinny być ostatecznością, a nie pierwszym krokiem w procesie naprawczym. Wskazują również na konieczność poprawy zarządzania i lepszego wykorzystania zasobów, co mogłoby przyczynić się do poprawy efektywności operacyjnej spółki bez konieczności masowych zwolnień. Domagają się także dialogu społecznego i uwzględnienia ich postulatów w procesie decyzyjnym. 

Wielu ekspertów uważa, że ogromne uzwiązkowienie PKP Cargo stanowi poważny hamulec w procesie restrukturyzacji 

Wielu ekspertów uważa jednak, że ogromne uzwiązkowienie PKP Cargo stanowi poważny hamulec w procesie restrukturyzacji. Związki zawodowe, posiadając znaczną siłę negocjacyjną, często blokują konieczne zmiany i reformy, co opóźnia procesy dostosowawcze i wpływa negatywnie na efektywność operacyjną spółki. Ograniczona możliwość wprowadzenia elastycznych rozwiązań zatrudnieniowych i organizacyjnych sprawia, że PKP Cargo ma trudności w dostosowaniu się do dynamicznych zmian na rynku przewozów towarowych. 

Znaczenie strategiczne – gospodarcze i militarne 

Nieco mniej mówi się o tym, że PKP Cargo ma kluczowe znaczenie nie tylko dla gospodarki narodowej, ale także w kontekście strategicznym. Spółka jest jednym z największych przewoźników kolejowych w Europie, co czyni ją ważnym elementem systemu transportowego w regionie. PKP Cargo zapewnia transport surowców, produktów przemysłowych oraz towarów konsumpcyjnych, co ma bezpośredni wpływ na gospodarkę kraju. Problemy finansowe i operacyjne spółki mogą prowadzić do wzrostu kosztów transportu, co z kolei może wpływać na ceny towarów i konkurencyjność polskich przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych. 

Znaczenie militarno-strategiczne PKP Cargo jest równie istotne. W kontekście możliwego konfliktu zbrojnego lub działań hybrydowych, państwowy przewoźnik kolejowy odgrywa kluczową rolę w logistyce wojskowej. Sieć kolejowa, zarządzana przez PKP Cargo, może być wykorzystywana do przemieszczania sprzętu wojskowego, zaopatrzenia oraz personelu wojskowego na terenie kraju. W czasach kryzysu, efektywność i niezawodność tego przewoźnika mogą mieć bezpośredni wpływ na zdolności obronne państwa. 

W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony działań hybrydowych i niestabilności geopolitycznej w regionie, rola PKP Cargo jako strategicznego partnera dla Sił Zbrojnych RP staje się jeszcze bardziej istotna 

W obliczu rosnącego zagrożenia ze strony działań hybrydowych i niestabilności geopolitycznej w regionie, rola PKP Cargo jako strategicznego partnera dla Sił Zbrojnych RP staje się jeszcze bardziej istotna. Współpraca w zakresie planowania logistycznego, utrzymania infrastruktury kolejowej oraz szybkiego reagowania na potrzeby wojskowe stanowi kluczowy element przygotowań obronnych kraju. PKP Cargo, jako integralna część narodowej infrastruktury transportowej, odgrywa niezastąpioną rolę w zabezpieczaniu ciągłości logistycznej i wsparcia operacyjnego w sytuacjach kryzysowych. 

Jak naprawić PKP Cargo… 

Aby poprawić swoją sytuację, PKP Cargo musi wdrożyć kompleksowy plan restrukturyzacyjny, który obejmuje kilka kluczowych działań. Przede wszystkim, redukcja kosztów operacyjnych poprzez restrukturyzację procesów operacyjnych, renegocjację umów z dostawcami oraz redukcję kosztów stałych jest niezbędna. Efektywne zarządzanie kosztami operacyjnymi jest kluczowe dla długoterminowej stabilności finansowej spółki. Zarząd z prezesem Marcinem Wojewódką na czele planuje wprowadzić bardziej efektywne procedury zarządzania zasobami, co ma na celu optymalizację procesów logistycznych i operacyjnych. 

Intensyfikacja działań handlowych i marketingowych w celu pozyskania nowych kontraktów przewozowych jest kolejnym istotnym elementem planu naprawczego. Współpraca z kluczowymi klientami oraz poszukiwanie nowych rynków może przyczynić się do zwiększenia przychodów spółki. Zarząd planuje rozwijać nowe kanały sprzedaży, wprowadzać innowacyjne rozwiązania logistyczne oraz zwiększać konkurencyjność oferty przewozowej PKP Cargo. 

Nie tylko zarząd PKP Cargo podejmuje kroki mające na celu ratowanie spółki. Ministerstwo Infrastruktury, z wiceministrem Piotrem Malepszakiem również aktywnie działa na rzecz stabilizacji sytuacji. Malepszak, odpowiedzialny za transport kolejowy, zwrócił uwagę na konieczność poprawy zarządzania i eliminacji błędów inwestycyjnych, które doprowadziły do obecnego kryzysu. Podkreślił, że restrukturyzacja jest konieczna, aby PKP Cargo mogło znów być konkurencyjne na rynku przewozów towarowych . 

PKP Intercity i inne spółki zależne proponują zatrudnienie pracowników, którzy zostali objęci zwolnieniami grupowymi 

Ponadto inne spółki z grupy PKP oferują wsparcie dla PKP Cargo. Na przykład, PKP Intercity i inne spółki zależne proponują zatrudnienie pracowników, którzy zostali objęci zwolnieniami grupowymi. Takie działania mają na celu minimalizację negatywnego wpływu na pracowników oraz utrzymanie zasobów ludzkich w strukturach PKP . 

Rząd również wspiera proces restrukturyzacji poprzez audyty i przegląd kluczowych inwestycji, mających na celu eliminację kosztownych błędów i wprowadzenie bardziej efektywnych rozwiązań . Te działania mają na celu nie tylko ratowanie PKP Cargo, ale także wzmocnienie całego sektora kolejowego w Polsce, co jest kluczowe dla rozwoju infrastruktury transportowej kraju. 

PKP Cargo ma jasno określone plany dotyczące restrukturyzacji, które obejmują modernizację taboru, rozwój infrastruktury logistycznej oraz cyfryzację procesów. Celem tych działań jest zwiększenie efektywności operacyjnej, poprawa jakości usług oraz wzrost konkurencyjności na rynku. Spółka planuje inwestycje w nowoczesne lokomotywy i wagony, budowę i modernizację terminali intermodalnych oraz wdrażanie zaawansowanych systemów IT do zarządzania operacjami. 

…i czy to jest możliwe? 

Kryzys w PKP Cargo ma swoje korzenie w transformacji gospodarczej lat 90., a także w nieefektywnym zarządzaniu i braku inwestycji w infrastrukturę.  

Obecne działania naprawcze, choć bolesne, są niezbędne do przywrócenia stabilności finansowej spółki i zapewnienia jej dalszego funkcjonowania. Współpraca z inwestorami, restrukturyzacja operacyjna oraz poprawa zarządzania są kluczowymi elementami strategii naprawczej, która może pomóc PKP Cargo wyjść z kryzysu i odzyskać konkurencyjność na rynku przewozów towarowych. 

Najbardziej efektywnym działaniem byłoby maksymalne odpolitycznienie kontekstu wdrażania tejże strategii, znalezienie balansu pomiędzy rachunkiem ekonomicznym a odpowiedzialnością państwa za skutki błędnych decyzji z przeszłości, a także umiejętna analogiczna pomoc państwowa, jaką prowadzą wobec odpowiedników PKP Cargo inne państwa UE, ale w taki sposób, by było to efektywne, a nie przedłużało agonii spółki.  

Pytanie „czy jest to możliwe?” – niestety jest raczej figurą retoryczną.