Wolności gospodarcze. Czy to jeszcze możliwe? Zapraszamy na debatę!

Nie masz czasu na zapoznanie się z całością artykułu?

Wystarczy, że klikniesz ikonę „oznacz artykuł do przeczytania później”. Wszystkie zapisane publikacje znajdziesz w profilu czytelnika

Wolność obywatelska w Polsce PO i PiS

30.08.2018

Jarema Piekutowski

Niewątpliwie ostatnie lata przyniosły erozję demokratycznej i republikańskiej państwowości. Niebezpieczne są w tym zakresie przemiany w sądownictwie, zmniejszenie decyzyjności samorządów i pogorszenie jakości mediów publicznych. Jednak ogólnoświatowe raporty oceniające wolność pozostawiają nieraz dużo do życzenia pod względem metodologicznym, a ich autorzy popełniają błędy rzeczowe. Rzetelna ocena poziomu swobód obywatelskich w Polsce wymaga więc bardziej pogłębionych i obiektywnych analiz.

Streszczenie

W okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości spada pozycja Polski w rankingach wolności obywatelskich.
Czy faktycznie mamy mniej wolności? Czy jest ona rzetelnie mierzona? Analiza Jaremy Piekutowskiego wskazuje, że pogorszenie sytuacji faktycznie miało miejsce, jednak rzetelna ocena wymaga większej precyzji i pogłębienia badań.
W rankingu Freedom In The World za 2017 r. Polska znalazła się na 24 miejscu wśród 28 badanych krajów UE, podczas gdy w 2014 r. znajdowała się na 19. miejscu. Kraje podobne do Polski pod względem punktacji to np. Grecja i Rumunia, a poza Europą – Mongolia i Korea Płd.
W rankingu 29 państw bloku postkomunistycznych (raport Nations In Transit) Polska jest obecnie na 7. miejscu (w 2013 r. – na 4 miejscu).

Najważniejszymi przyczynami obniżenia pozycji Polski w rankingach wolności obywatelskich są:
- reformy sądownictwa (zdominowanie TK przez sędziów prorządowych w wyniku przeprowadzenia wątpliwych konstytucyjnie procedur i zmian ustawy o TK, zwiększenie wpływu partii rządzącej na KRS i wybór prezesów sądów). Za czasów PO wskazywano głównie na niewydolność sądów;
- sytuacja w mediach. Za czasów PO krytykowano np. najazd na redakcję „Wprost”, wyrok dla autora strony Antykomor i odmowę koncesji dla TV Trwam; za czasów rządów PiS zwrócono uwagę na upolitycznienie mediów publicznych;
- ograniczenie wolności zgromadzeń (powierzenie wojewodom decyzji o zgromadzeniach cyklicznych, przepisy o oddaleniu dwóch zgromadzeń)

Badane rankingi najwyżej jak to możliwe oceniają wolność wyborczą, religijną, osobistą i wolność zrzeszania się w związki zawodowe i partie. Oceny te nie zmieniły się w stosunku do czasu rządów PO.
Na tle UE wolność gospodarcza w Polsce jest oceniana przeciętnie (15. miejsce na 28 w rankingu Index of Economic Freedom na poziomie Unii, 11. miejsce na 28 – w analogicznym rankingu Doing Business). Brak istotnych zmian od czasów PO.
Wysoko oceniana jest wolność handlowa, monetarna, fiskalna i inwestycyjna; krytykowany jest natomiast duży udział państwa w rynku, biurokracja, trudności w dochodzeniu własnych praw przez przedsiębiorców (co może się jeszcze pogorszyć przez reformy sądownictwa)
Niestety w wielu przypadkach ocena dokonana w badanych raportach budzi wątpliwości:
- wystąpiły istotne błędy rzeczowe, np. fałszywa informacja o przekazaniu kontroli nad funduszami unijnymi wojewodom;
- ocena ekspercka (a przynajmniej jej uzasadnienie) czasami bazowała na selektywnym przeglądzie prasy, nieraz mediów tożsamościowych;
- zwłaszcza w rankingach wolności obywatelskich brakowało obiektywnych, mierzalnych i porównywalnych wskaźników opartych np. na legislacji;
- w kilku przypadków ocenę ferowano na podstawie planów zmian prawnych, a nie zmian, które weszły w życie.

Przeczytaj cały raport

Jarema Piekutowski

główny ekspert do spraw społecznych Nowej Konfederacji, socjolog, publicysta (m.in. "Więź", "Rzeczpospolita", "Dziennik Gazeta Prawna"), współwłaściciel Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego, współpracownik Centrum Wyzwań Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego i Ośrodka Ewaluacji. Główne obszary jego zainteresowań to rozwój lokalny i regionalny, kultura, społeczeństwo obywatelskie i rynek pracy. Autor zbioru esejów "Od foliowych czapeczek do seksualnej recesji" (Wydawnictwo Nowej Konfederacji 2020) oraz dwóch wywiadów rzek; z Ludwikiem Dornem oraz prof. Wojciechem Maksymowiczem. Wydał też powieść biograficzną "G.K.Chesterton"(eSPe 2013).