Amatorskie rozmowy z Białorusią

Porozumienie z Mińskiem jest zbyt ważne z puntu widzenia bezpieczeństwa Polski, żeby miało paść ofiarą braku profesjonalizmu. Tymczasem zbliżenie prowadzone jest wadliwie, co źle wróży naszym sprawom.

Pod koniec stycznia do Polski przyjechali parlamentarzyści z Białorusi m.in. wiceprzewodniczący Izby Reprezentantów Bolesław Pirsztuk i szef jej komisji spraw zagranicznych, Waleryj Woroniecki. Ta wizyta wpisuje się w ciąg wzajemnych odwiedzin, jakie w ostatnim czasie składają sobie polscy i białoruscy politycy: warto przypomnieć, że w Mińsku gościli w ostatnich miesiącach m.in. minister spraw zagranicznych Witold Waszczykowski, minister rozwoju i finansów Mateusz Morawiecki czy marszałek senatu Stanisław Karczewski.

W związku z tym warto zadać sobie pytanie: czy ocieplenie na linii Warszawa-Mińsk przynosi pozytywne skutki? Poprawa relacji z Białorusią niewątpliwie leży w interesie narodowym Polski. Nie mamy bowiem realnych możliwości zmiany sytuacji na Białorusi, a nawet jeśli założyć, ze wspierana przez Polskę opozycja mogłaby doprowadzić do „Ploszczy” („Placu” – białoruskiego odpowiednika ukraińskiego Majdanu) to i tak brak kontaktów w reżimie oznaczałby zapewne, iż efektem takiego scenariusza byłoby przyjście do władzy osoby bardziej, a nie mniej podatnej na naciski z Moskwy. Tym samym dialog z reżimem jest koniecznością. Obecnie realizowane zbliżenie prowadzone jest jednak w sposób wadliwy, co źle wróży naszym sprawom.

Przyjęto bowiem założenie, iż negocjuje się pakietowe porozumienie. Powyższe, w sytuacji braku zaufania, jest taktyką bardzo ryzykowną. Zazwyczaj w sytuacji długoletnich złych kontaktów przyjmuje się, iż lepszą metodą jest tworzenie „map drogowych”. Road map pozwalają bowiem na szybsze sprawdzenie intencji oraz słowności drugiej strony i zmniejszają ew. skutki uboczne jeśli miałoby dojść do załamania rozmów. To tyle, co słowo „sprawdzam” przy grze w pokera – jeśli pada zbyt późno oznacza to, iż na stole jest już duża kwota pieniędzy (w tym wypadku kapitału politycznego). Co gorsza publiczne wypowiedzi o poprawie relacji z Białorusią – mimo, że konkretów na razie brak – tudzież nadmierna ilość wizyt na wysokim szczeblu, wcale nie posuwają spraw do przodu, ale z cała pewnością zdążyły wzbudzić zainteresowanie, a co za tym idzie przeciwdziałania ze strony Rosji.  

Brak profesjonalizmu widać np. w wypadku telewizji Biełsat, która ma być „oddawana” w zamian za umożliwienie transmisji TVP Polonia, co oznacza, że Polska uzyskując bardzo niewiele, z własne woli  pozbywa się narzędzia

Błędem jest traktowanie reżimu w Mińsku jako czułego na gesty dobrej woli. Kluczowe jest okazywanie szacunku, zwracanie uwagi na prestiż partnera, ale nie należy iść na ustępstwa w konkretnych sprawach bez wzajemności. Brak profesjonalizmu widać np. w wypadku telewizji Biełsat, która ma być „oddawana” w zamian za umożliwienie transmisji TVP Polonia, co oznacza, że Polska uzyskując bardzo niewiele, z własne woli  pozbywa się narzędzia. Biełsat można bowiem profilować z antyreżimowego na prozachodni i tym samym grać nim, a gdyby np. Mińsk nie dotrzymywał słowa – zaostrzyć kurs stacji. Co nie mniej istotne – Mińsk może transmisję TVP Polonia przerwać w dowolnej chwili, a Polska – jeśli dojdzie do likwidacji Biełsatu – stacji nie odbuduje.  Likwidacja Biełsatu to ponadto ustąpienie pola w wojnie informacyjnej Moskwie. Samo zaś rozliczanie stacji z oglądalności, w sytuacji i tak już skrajnie małego budżetu, wskazuje na brak zrozumienia, iż konkurencją dla Biełsatu nie jest równie słaba TVP Polonia, ale świetnie prowadzone i bogato finansowane stacje rosyjskie.

Podobnie ma się sytuacja z białoruską opozycją, której obcina się wsparcie, co skutkować będzie tym, iż jej bazą stanie się toczące swoją grę Wilno, lub co gorsza Moskwa. Problemem był co prawda fakt, iż Warszawa stała się centrum wyłącznie radyklanej opozycji (tj. tej, którą podejrzewa się częściej o związki z rosyjskimi, a nie białoruskimi, służbami), ale remedium na to było poszerzenie bazy operującej z Warszawy opozycji, a nie zamknięcie projektu.

W zakresie biznesu przyjęto z kolei dwa sprzeczne założenia – z jednej strony próbuje się wdrożyć cały szereg małych i średnich przedsięwzięć, z drugiej strony rozmawia się o przedsięwzięciu dużym, o charakterze strategicznym. Pierwsze nie jest realne, bowiem w białoruskich realiach nie da się robić interesów jeśli administracja lokalna nie dostanie czytelnego sygnału z administracji na poziomie oblasti (województwa), a ta z kolei z administracji centralnej, iż nie ma przeszkód politycznych dla robienia interesów z Polską. Tym samym dobrze jest przyjąć zasadę, iż działa się z góry do dołu, a nie – pozytywistycznie – od dołu do góry, ale pierwszym dużym przedsięwzięciem nie powinno być takie, które jest politycznie skomplikowane czy też takie, które uderza w interesy Moskwy. Naraża to bowiem nas na kontrakcję Kremla, a tym samym uniemożliwia sukces, lub też odkłada go w czasie, co – ponownie – nie pozwala nam na weryfikację intencji Mińska.

Porozumienie z Mińskiem jest zbyt ważne z puntu widzenia bezpieczeństwa Polski, żeby miało stać się ofiarą braku profesjonalizmu. Co więcej – im większy będzie rozziew pomiędzy publicznym (piarowym) obrazem relacji Warszawy z Mińskiem a ich rzeczywistością, tym głębsze będzie później rozczarowanie i większy kryzys w relacjach.