Relacja z debaty „Wspólnie o trudnej historii: 80 lat po wybuchu II WŚ” – Weber, Żaryn, Dudek, Gnauck

[PL] Jak po 80 latach wydarzenia II wojny światowej wpływają na relacje polsko-niemieckie? Co różni politykę historyczną w obu krajach, a co łączy? Czy kwestia reparacji to dzisiaj realny postulat?

O tym, jak rozmawiać o trudnej historii Polski i Niemiec, dyskutowali:

• prof. Claudia Weber – profesor współczesnej historii Europy na Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, autorka książki „Pakt. Stalin, Hitler i historia morderczego sojuszu 1939-41”;
• prof. Jan Żaryn – senator RP z ramienia PiS, profesor nauk historycznych, długoletni pracownik IPN, naukowo zajmuje się m.in. historią polityczną;
• prof. Antoni Dudek – politolog, profesor nauk humanistycznych i wykładowca UKSW w Warszawie, członek Rady IPN w latach 2010–2016;
• dr Gerhard Gnauck – historyk, politolog i dziennikarz, korespondent polityczny „Frankfurter Allgemeine Zeitung” w Polsce.

[DE] 80 Jahre nach Ausbruch des Zweiten Weltkriegs sollte man gemeinsam über die schwierige Geschichte sprechen. Experten aus beiden Ländern haben diskutiert, wie sich diese Ereignisse nach 80 Jahren auf die Beziehungen zwischen Polen und Deutschland auswirken, wie wir die Geschichtspolitik betreiben und gleichzeitig die Erinnerung an diese tragischen Ereignisse und die gemeinsamen Beziehungen zwischen Polen und den Deutschen bewahren sollten verschlechtern.

——————-

Prowadzący dyskusję Jarema Piekutowski – główny ekspert NK ds. społecznych, poprosił uczestników debaty o ocenę wpływu, jaki wydarzenia II wojny światowej mają na bieżące relacje polsko-niemieckie. W następnej kolejności zadał również pytanie o sposób prowadzenia polityki historycznej, tak aby z jednej strony zachować pamięć o II wojnie światowej, a z drugiej strony utrzymywać przyjazne relacje między oboma krajami i społeczeństwami – na ile jest to możliwe.

Prof. Claudia Weber zauważyła na wstępie dyskusji, że okres 1939-1941 w niemieckiej refleksji historycznej nie został jeszcze w pełni przepracowany i pod tym względem bardzo ważny jest dialog między historykami z Polski i Niemiec. Prof. Jan Żaryn odniósł się do słów prof. Weber z aprobatą, ale jednocześnie zwrócił uwagę, że wciąż żyjemy w rzeczywistości oceny i opinii o II WŚ wykreowanych bez udziału Polski. Senator wskazał na wciąż widoczne napięcie w interpretacji wydarzeń z początku wojny i brak zgody strony niemieckiej co do tego, że atak Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku miał charakter ludobójczy.

Dr Gerhard Gnauck przyznał, że pakt Ribbentrop–Mołotow pozostaje białą plamą w niemieckiej pamięci, ale jakiekolwiek głosy podważające niemiecką winę za rozpoczęcie wojny są w Niemczech w zdecydowanej mniejszości. Prof. Antoni Dudek wyraził przekonanie, że temat II WŚ będzie w relacjach polsko-niemieckich obecny jeszcze bardzo długo, ze względu na traumatyczną skalę tego wydarzenia i jego długofalowe konsekwencje demograficzne i gospodarcze, ale także z powodu pokusy wykorzystywania tej historii do bieżącej walki politycznej, czego przykładem jest w opinii politologa sposób rozgrywania sprawy reparacji przez polityków Prawa i Sprawiedliwości.

Prof. Żaryn zauważył w odpowiedzi na pytanie o reparacje, że Polska ma pełne prawo do artykułowania swoich roszczeń na zewnątrz oraz do wewnątrz, a także prowadzenia własnej polityki historycznej wobec Europy. Działalność posła Arkadiusza Mularczyka historyk uznał za artykułowanie prawdy historycznej, która narzędziami państwa jest wyrażana dużo silniej, czego brakowało po 1989 roku. Dr Gerhard Gnauck przyznał, że temat reparacji jest w Niemczech traktowany na poważnie, ale z przeświadczeniem, że chodzi głównie o pieniądze, ale nie prawdę historyczną. W opinii prof. Dudka strona niemiecka próbuje przeczekać rząd PiS-u ws. reparacji i poczekać, aż w Polsce wróci do władzy opcja bardziej im przychylna – według niego to bardzo zła strategia. Politolog wyraził jednocześnie nadzieję, że politycy obozu władzy w Polsce zdają sobie sprawę, jakie ryzyko związane jest z ewentualną próbą egzekwowania reparacji od Niemiec – pokazania, że polskie państwo jest nieskuteczne na arenie międzynarodowej.

Prof. Claudia Weber odniosła się do wcześniejszych słów prof. Żaryna, stwierdzając, że jej calem jako historyka nie jest relatywizacja winy Niemiec za II WŚ, jak sugerował profesor, ale pokazanie kompleksowości tej wojny. Używanie terminu „pangermanizm” w celu wykazania, że Niemcy byli zarówno agresorem, jak i ofiarą drugiej wojny światowej jest w jej opinii niewłaściwe. Podnoszenie tematu reparacji może zdaniem pani Profesor zablokować postęp prac historycznych na okresem 1939-1941 w Niemczech, a także dialog między historykami z Polski i Niemiec.

Nagranie z całej dyskusji dostępne jest na kanale “Nowej Konfederacji” na You Tube tutaj. Partnerem wydarzenia była Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.