Złożony świat współczesnej energetyki – recenzja książki „Nowa mapa” Daniela Yergina

Energia jest znaczącą częścią nowej układanki, która wyłania się właśnie na naszych oczach. W zmieniającym się świecie stare szybko odchodzi w niepamięć, a to, co nowe w energetyce – a przez to w szeroko rozumianej geopolityce – zyskuje na znaczeniu. Nie rozumiejąc aktualnych uwarunkowań energetycznych, nie zrozumiemy ich wpływu na sytuację międzynarodową.

O tym wszystkim mówi w swojej ostatniej książce Daniel Yergin – amerykański ekspert ds. energii, historyk gospodarki i laureat nagrody Pulitzera za wydaną w 1990 roku publikację pt. „Nafta, władza, pieniądze”. W „Nowej Mapie” autor ukierunkowuje dyskusje na nowe tory. Książka wydana w 2020 roku pozytywnie zaskakuje swoją aktualnością, a nowy punkt widzenia dodaje lekturze świeżości.

Nowa Mapa pozwala spojrzeć na stosunki między państwami przez pryzmat, jaki wywiera na nie energetyka. Energia w dużym stopniu decyduje o kształcie współczesności – jest krwioobiegiem, który zasila nowe połączenia i szlaki handlowe. Dotyczy to każdego miejsca na świecie. W książce znajdziemy liczne argumenty i przykłady na poparcie tej tezy, w tym wiele z Azji. Jednym z nich jest inicjatywa Pasa i Szlaku. Chińska strategia gospodarczego podboju świata to zespół projektów, z których największym jest wyceniany na 62 mld dol. korytarz gospodarczy Chiny-Pakistan. Niemal 70% tej kwoty przeznaczono właśnie na inwestycje związane z energią elektryczną. Reszta finansuje drogi, ropociągi i gazociągi oraz duży port w mieście Gwadar. Chiny nie pompują jednak pieniędzy tylko w rurociągi i konwencjonalne źródła energii – już teraz są największym na świecie producentem odnawialnej energii słonecznej i wiatrowej, a także kluczowym inwestorem w tę gałąź energetyki.

Tytułowa nowa mapa świata, która wyłania się po lekturze książki, złożona jest z sześciu obszarów tematycznych i geograficznych. Są nimi: nowa mapa Ameryki, mapa Rosji, Chin, Bliskiego Wschodu oraz mapa drogowa i mapa klimatu. Podróż po nowym planie świata autor rozpoczyna od Ameryki, w której na przestrzeni ostatnich lat dokonała się prawdziwa rewolucja energetyczna, zapoczątkowana dzięki wydobyciu gazu i ropy z łupków. Cały swój model gospodarczy na wydobyciu paliw kopalnych oparła Rosja. Chiny i Bliski Wschód to dwa następne obszary ukazane z perspektywy energetyki, która to – konwencjonalna i odnawialna – będzie pełnić kluczową rolę i zadecyduje o przyszłości tych regionów. Całości dopełnia tematyka elektromobilności i zmian klimatu, którym także poświęcono wiele uwagi, szczególnie w kontekście rozwoju światowego biznesu.

Podróż po nowym planie świata autor rozpoczyna od Ameryki, w której na przestrzeni ostatnich lat dokonała się prawdziwa rewolucja energetyczna, zapoczątkowana dzięki wydobyciu gazu i ropy z łupków

Jednym z głównych zagadnień poruszanych w książce, które tylko zyskało na znaczeniu w obliczu rosyjskiej inwazji na Ukrainę, jest niezależność energetyczna państw. Zbyt ścisłe związki w dziedzinie energetyki mają konkretne i długofalowe skutki w polityce, czego dowodem jest poleganie Niemiec na Nord Stream i Nord Stream 2, aktualna, konieczna rewizja tych założeń i blamaż niemieckiego Energiewende. Niezależność od paliw kopalnych mają przynieść szeroko opisywane nowe technologie energii odnawialnej, zielony wodór i możliwości magazynowania energii. Liderem wielu innowacji w tych dziedzinach są Chiny, a coraz większe znaczenie zaczynają odgrywać również inne państwa Azji, takie jak Indie. Znaczenie w globalnej układance mają także państwa, w których znajdują się źródła surowców o decydującym znaczeniu dla rozwoju nowoczesnych technologii.

Atutami książki są jej inkluzywność, przekrojowa forma i płynność w przechodzeniu między tematami. Wiele wątków w niej zawartych zasługuje na dalsze rozwinięcie, jednak pełne wyczerpanie tematu nie wydaje się celem. Bliższe autorskiemu założeniu jest wprowadzenie czytelnika w nowy, pełny dynamiki zmieniający się świat.

Książkę można polecić każdemu, kto chce poszerzyć wiedzę o najważniejszych globalnych trendach z naciskiem na energię, nie tylko z zachodniego punktu widzenia. To, co nazywamy globalizacją, zdane jest na energetykę. Autor trafnie podnosi w książce aspekty, które często są pomijane, takie jak przemiany w państwach Azji Centralnej i Południowo-Wschodniej. Szeroka tematyka sprawia, że zarówno ekspert, jak i zupełny laik znajdą w tej pozycji coś dla siebie. Tym bardziej, że kwestie poruszane w Nowej Mapie dotyczą nas wszystkich. Mowa tu zarówno o zmieniających nasze życie innowacjach, katastrofie klimatycznej i związanych z nią migracjach oraz tym, co autor nazywa „starciem narodów”, czyli konflikcie o światowym zasięgu i jego konsekwencjach.

***

Zainteresowanym globalnym i przekrojowym ujęciem warto polecić także podobną pod względem metodologicznym książkę pt. Przyszłość należy do Azji Paraga Khanny, która dostępna jest w księgarni Nowej Konfederacji.