Srebrna gospodarka. W poszukiwaniu odpowiedzi na starzenie się społeczeństwa

7. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI

Budowa srebrnej gospodarki powinna być ważnym celem strategicznym polityki publicznej. Powinna być ona traktowana jako wspólne wyzwanie stojące przed  decydentami i instytucjami administracji publicznej, podmiotami działającymi w sektorze komercyjnym i w obszarze rynku pracy (w tym podmiotami dialogu społecznego różnych szczebli i branż), ale także powinna być planowana z uwzględnieniem doświadczenia i zaangażowania podmiotów non profit, które w odpowiadaniu na problemy często wypełniają lukę między państwem a rynkiem.

Za budową srebrnej gospodarki przemawiają korzyści społeczne, te odnoszące się do stabilności polityki państwa i jego instytucji, jak również – co warte podkreślenia – korzyści ekonomiczne w skali mikro i makro.

Przekształcenie systemu gospodarczego w duchu silver economy to jednak nade wszystko konieczność wynikająca z zachodzących procesów demograficznych i społeczno-ekonomicznych i kulturowych. Nienadanie  tej sprawie odpowiedniej wagi w agendzie publicznej może po prostu przynieść wiele strat rozwojowych. W obliczu starzenia się społeczeństwa  mogą pojawiać lub pogłębiać bariery związane z ograniczeniami rąk i umysłów do pracy, jak i po stronie popytowej wobec określonych segmentów dóbr i usług. Otwarcie z jednej strony na starszych pracowników, a z drugiej starszych konsumentów może stabilizować sytuację na rynku pracy i rynku konsumenckim. Może jednak być także źródłem wielu cennych innowacji.

Dotychczasowa dekada pokazała, że na poziomie strategicznym i politycznym myślenie w kategoriach srebrnej gospodarki już się pojawiło, ale na razie bardziej symbolicznie czy hasłowo. Brakuje dotąd bardziej  przemyślanego i zoperacjonalizowanego podejścia do tego zagadnienia, a tym bardziej implementacji skoordynowanych działań na rzecz srebrnej gospodarki i mechanizmów ich ewaluacji. Kwestia srebrnej gospodarki, jak również zagadnień szczegółowych mieszczących się w jej obrębie nie stała się póki co istotnym tematem dyskusji politycznej czy też publicznej agendy. Problemem jest nie tyle nieobecność samej kategorii srebrnej gospodarki i powiązanego z nią szerszego aparatu pojęciowego, ile właśnie praktycznych problemów do których odnosi się kategoria silver economy.

Rozwój srebrnej ekonomii wymaga zmian w kilku, omówionych pokrótce powyżej obszarach:

1) adaptacji rynku dóbr i usług do modelu, w którym bardziej uwzględnione byłyby potrzeby i możliwości starszego konsumenta,

2) pełniejszego wykorzystania potencjału zawodowego dojrzałych pracowników (zarówno tych na przedpolu starości jak i tych, którzy już weszli w jesień życia),

3) rozwoju w aspekcie ilościowym i jakościowym srebrnych segmentów rynku i polityki publicznej, np. w sferze opieki nad osobami sędziwymi.

We wszystkich tych aspektach przed polityką publiczną (nie tylko polityką państwa z poziomu centralnego) jest jeszcze wiele pilnej pracy do wykonania.

U progu III dekady XXI wieku w Polsce wciąż potencjał zawodowy dojrzałych wiekiem pracowników jest dalece niewykorzystany, co skutkuje szeregiem bieżących problemów dla dobrostanu tych osób i ich otoczenia, ale też w dłuższej perspektywie prowadzi do zwiększonego ryzyka pauperyzacji na starość i generowania bariery popytowej na produkty i usługi na rynku konsumenckim w kolejnych latach i dekadach. Wydaje się zatem, że działania na rzecz lepszego wykorzystania potencjału zawodowego osób w wieku 50+ i 60+ to kwestia zasadnicza.

Także – i to jeszcze przed pandemią – poziom uczestnictwa w sferze kultury, rozrywki czy aktywnościach czasu wolnego poza domem jest w przypadku seniorów niepokojąco niski. Rzutuje to na ich potencjał konsumencki i też na jego dostrzeżenie ze strony podmiotów odpowiadających za dostarczanie dóbr i usług. Ważne jest identyfikowanie i przełamywanie  barier zarówno po stronie samych osób starszych, ich otoczenia, szerszej opinii publicznej, a także pomiotów odpowiedzialnych za tworzenie i dostarczenie oferty dóbr publicznych, społecznych czy komercyjnych. Przywołane bariery mogą mieć różny charakter. Nie tylko czysto ekonomiczny, ale i zdrowotny, psychologiczny czy społeczno-kulturowe. Dlatego mierzenie się z tym szerszym problemem powinno mieć interdyscyplinarny charakter.

Wreszcie dalece niesatysfakcjonujący okazuje się stan i rozwój niektórych segmentów życia społeczno-ekonomicznego, odpowiedzialnych za potrzeby właściwe starzejącemu  społeczeństwu. Jako przykładowy i szczególnie newralgiczny można uznać system opieki, który zarówno w segmencie publicznym jak i rynkowym wykazuje obecnie poważne deficyty i mankamenty prowadzące do niezaspokojenia potrzeb części osób (naj)starszych i ich bliskich (nierzadko także w wieku około-senioralnym). Deficyty na tym polu pośrednio pogłębiają też problemy we wskazanych wcześniej wymiarach życia: pracowniczym (poprzez nadmierne obciążenie opiekunów rodzinnych, najczęściej w wieku 50+) i konsumenckim.