2. NAPIĘCIA MIGRACYJNE JAKO KATALIZATOR PRZEMIAN SPOŁECZNO-POLITYCZNYCH W EUROPIE

2.4. JAK NOWE SIŁY POLITYCZNE MOGĄ WPŁYNĄĆ NA POLITYKĘ PE I CAŁEJ UE

Ostatnie wybory do Parlamentu Europejskiego (23-26 maja 2019) niosły ze sobą zasadnicze pytanie, czy krajowe sukcesy partii skrajnie prawicowych przełożą się w równym stopniu na wzmocnienie ich pozycji na szczeblu europejskim. W dotychczasowym składzie PE ugrupowania skrajnej prawicy dysponowały 37 mandatami, z czego 36 przypadało na grupę Europa Narodów i Wolności (ENF) oraz jeden na grupę Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej (EFDD). Posiadały zatem niespełna 5 proc. ogólnej liczby mandatów w unijnej legislatywie. Wcześniejsze wyniki wyborcze tych partii w największych krajach UE – 12,5 proc. w Niemczech (AfD), 13 proc. i 9 proc. we Francji (Front Narodowy) czy 17 proc. we Włoszech (Lega)168, pozwalały zakładać, że w wyborach europejskich dojdzie do poważnej korekty liczby mandatów w ich dyspozycji. Przedwyborczy sondaż dla niemieckiego „Bild” z marca 2019 r. pokazywał 23 proc. poparcia dla Zjednoczenia Narodowego we Francji (dotychczasowego Frontu Narodowego), 33 proc. dla Legi we Włoszech oraz 12 proc. dla AfD w Niemczech169. Liczba mandatów, którymi dysponowałaby wówczas grupa ENF, praktycznie ulegała podwojeniu.

Wyniki wyborów europejskich potwierdziły przewidywania dotyczące silniejszej reprezentacji partii skrajnie prawicowych w nowym PE. Zgodnie z przedwyborczymi sondażami, liczba mandatów, które znalazły się w posiadaniu grupy powstałej na bazie ENF uległa podwojeniu. Frakcja „Tożsamość i Demokracja” (ID), utworzona przez dotychczasowych członków ENF oraz kilka innych partii eurosceptycznych (m.in. AfD), będzie w obecnej kadencji PE dysponowała 73 mandatami170. Pomimo niewątpliwych zysków wyborczych partii skrajnie prawicowych w wyborach europejskich oraz ich większej konsolidacji w ramach jednej grupy politycznej, nowy układ sił w europarlamencie nie daje tym partiom realnego wpływu na proces decyzyjny. Zwiększona reprezentacja skrajnej prawicy w ramach grupy ID została bowiem zbilansowana przez równie znaczący przyrost mandatów partii liberalnych i zielonych, które opowiadają się za zdecydowanym pogłębieniem integracji w ramach UE – także w polityce migracyjnej i azylowej. Partie liberalne, które po dołączeniu nowych europosłów z listy prezydenta Macrona zmieniły nazwę swojej grupy na „Renew Europe” („Odnówmy Europę”), zwiększyły stan posiadania do 108 mandatów (z 69 dotychczasowych mandatów ALDE)171. Reprezentacja Grupy Zielonych/Wolnego Sojuszu Europejskiego (Zieloni/WSE) urosła natomiast do 75 eurodeputowanych (z dotychczasowych 52). W hierarchii największych grup politycznych w PE obie te frakcje znalazły się powyżej Tożsamości i Demokracji, która ostatecznie stanowić będzie piątą siłę polityczną.

Wpływ partii skrajnie prawicowych na politykę PE może być dodatkowo ograniczony ze względu na straty wyborcze dwóch największych frakcji – Grupy Europejskiej Partii Ludowej (EPL) oraz Grupy Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów (S&D), które w nowym PE nie będą już dysponowały większością 376 głosów. Do jej uzyskania będą potrzebowały trzeciego koalicjanta, którym najpewniej zostanie liberalna Renew Europe lub – co mniej prawdopodobne – Zieloni/WSE172. Niezależnie od wybranego scenariusza, rolę tzw. języczka uwagi pełnić będzie grupa polityczna definiująca się jako siła progresywna, dążąca do pogłębienia i wzmocnienia UE, sprzeciwiająca się zamykaniu jej granic przed imigrantami173. Obecność tego rodzaju siły w nowej koalicji większościowej wzmocni nacisk na szukanie rozwiązań wspólnotowych i poszerzanie kompetencji unijnych instytucji – w szczególności Parlamentu Ograniczy natomiast w jeszcze większym stopniu niż dotychczas możliwość włączenia postulatów partii skrajnie prawicowych do głównego nurtu PE. Zarówno tych związanych z przywróceniem części kompetencji na poziom narodowy, jak i restrykcyjnym podejściem do polityki imigracyjnej (większej kontroli na granicach wewnętrznych czy utworzenia zewnętrznych ośrodków recepcyjnych dla migrantów).

Sukces partii skrajnie prawicowych w wyborach europejskich w niektórych krajach m.in. we Włoszech i Francji, gdzie wygrały – nie przełożył się ostatecznie na zdobycie realnej siły w PE. Liderom tych partii nie udało się stworzyć szerokiego bloku prawicowo-eurosceptycznego, który byłby trzecią siłą polityczną w europarlamencie. Potwierdzają to ostatnie wypowiedzi przedstawicieli Partii Brexitu oraz Ruchu 5 Gwiazd, którzy wykluczyli możliwość dołączenia do frakcji Tożsamość i Demokracja174. Pożądanych efektów nie przyniosły również wcześniejsze rozmowy Matteo Salviniego z liderami ugrupowań narodowo-konserwatywnych w Polsce (PiS) i na Węgrzech (Fidesz), które nie doprowadziły do wystąpienia tych ostatnich z dotychczasowych frakcji na rzecz ID. Partie skrajnej prawicy przejmą natomiast w nowym PE rolę głównej siły eurosceptycznej, którą dotychczas była Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej (EFDD) z Nigelem Farage’em na czele.

168 Wyniki z ostatnich krajowych wyborów parlamentarnych (2017–2018). Wartości procentowe zostały podane w przybliżeniu. Z początkiem czerwca 2018 roku Front Narodowy zmienił nazwę na Zjednoczenie Narodowe.

169 Wie würden die Europäer aktuell zur Europawahl wählen?, Institut für Neue Soziale Antworten (INSA), 12.03.2019, https://www.insa-consulere.de/wie-wuerden-die-europaeer-aktuell-zur-europawahl-waehlen/ [dostęp: 20.04.2019].

170 Wyniki wyborów europejskich w 2019 r., Parlament Europejski, https://wyniki-wybory.eu/ [dostęp: 19.06.2019].

171 M. Kucharczyk, Nowe szyldy frakcji w Parlamencie Europejskim, EurActiv.pl, 13.06.2019, https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/nowe-szyldy-frakcji-w-parlamencie-europejskim/ [dostęp: 20.06.2019]; ALDE Group becomes Renew Europe, The Alliance of Liberals and Democrats for Europe (ALDE) Party, 18.06.2019, https://www.aldeparty.eu/news/alde-group-becomes-renew-europe [dostęp: 20.06.2019].

172 Teoretycznie zdolność koalicyjną do utworzenia większości mają jeszcze Tożsamość i Demokracja, Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy (EKR) oraz Grupa Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej (EFDD).

173 Zob. Freedom, opportunity, prosperity: the Liberal vision for the future of Europe [Manifesto], ALDE, 10.10.2019; About the Group, The Greens/European Free Alliance, https://www.greens-efa.eu/en/our-group/about-greens-efa/ [dostęp: 20.06.2019].

174 M. de la Baume, Farage won’t join group that contains Salvini’s League, Politico, 6.05.2019, https://www.politico.eu/article/brexit-party-nigel-farage-wont-join-matteo-salvini-led-alliance-in-european-parliament/ [dostęp: 20.04.2019]; D. Nawrot, Ruch Pięciu Gwiazd bez własnej grupy w Parlamencie Europejskim?, EURACTIV.pl, 11.06.2019, https://www.euractiv.pl/section/instytucje-ue/news/ruch-pieciu-gwiazd-bez-wlasnej-grupy- w-parlamencie-europejskim/ [dostęp: 20.04.2019].