U progu transformacji gospodarczej przeprowadzonej przez Deng Xiaopinga, w latach 70-tych ubiegłego wieku, pozycja międzynarodowa Państwa Środka była niska. Było to związane z dramatycznym upadkiem miejscowej gospodarki co skutkowało osłabieniem myśli technologicznej i jakości uzbrojenia. Jednocześnie wzrastało zagrożenie ze strony ZSRR²². Chiny były zdegradowane do roli biernego obserwatora rozgrywki zimnowojennej, a więc podlegały logice dwubiegunowej i w znikomym stopniu mogły kształtować ład międzynarodowy. Dotychczasowa strategia izolacjonizmu okazała się nieskuteczna. Komunistyczne Chiny były więc zmuszone otworzyć się na globalną gospodarkę kapitalistyczną funkcjonującą pod egidą USA. Oznaczało to, że musiały zaakceptować podstawowe reguły ładu amerykańskiego, przede wszystkim najważniejsze międzynarodowe instytucje gospodarcze i wiodącą rolę geopolityczną mocarstw zachodnich. Dlatego strategia chińska została obudowana przez idee „pokojowego wzrostu” oraz „obustronnej wygranej” (ang. win-win) w wymianie gospodarczej. W ten sposób Chiny demonstrowały odejście od wcześniejszego kwestionowania ładu kapitalistycznego i podkreślały oddzielanie spraw ideologicznych od ekonomicznych²³. Chciały też uśpić czujność Zachodu i ukryć własne ambicje strategiczne. Dlatego podkreślały „niski profil” w polityce międzynarodowej (lub kierowanie się zasadą powściągliwości²⁴), co miało sugerować skoncentrowanie wyłącznie na sprawach gospodarczych i brak zainteresowania rozgrywką geopolityczną²⁵. Jak wcześniej wspomniałem w czasie rządów Xi polityka ta skończyła się, a ChRL w większym stopniu ujawniła własne ambicje geopolityczne.

Komunistyczne Chiny w czasach Deng Xiaopinga były zmuszone otworzyć się na globalną gospodarkę kapitalistyczną funkcjonującą pod egidą USA, a więc zaakceptować podstawowe reguły ładu amerykańskiego. Dlatego strategia chińska została obudowana przez idee „pokojowego wzrostu” oraz „obustronnej wygranej” (ang. win-win)

Chińska strategia od początku miała orientację geoekonomiczną. Podstawowym celem była akumulacja kapitału oraz rozwój krajowych przedsiębiorstw, a tym samym podniesienie potencjału geopolitycznego. Transformacja miała w taki sposób włączać Chiny do globalnej gospodarki, aby zrealizować wspomniane cele²⁶. Dotyczyło to m.in. selektywnego otwarcia na inwestycje zagraniczne – przede wszystkim chińskiej diaspory²⁷, ale również dużych korporacji międzynarodowych. Chodziło o wykorzystanie atutów chińskiej gospodarki, m.in. tanich zasobów siły roboczej oraz ogromnego rynku zbytu. Wyzwaniem było włączenie do wymiany handlowej i produkcji przemysłowej funkcjonującego w regionie.

W latach 70-tych i 80-tych ubiegłego wieku, kiedy Chiny otwierały się na zewnątrz, gospodarka Azji Wschodniej była zdominowana przez sieci kooperacyjne Japonii. Były do niej włączone inne azjatyckie tygrysy: m.in. Korea Południowa, Singapur, Tajwan i Hong Kong. Cechą charakterystyczną gospodarki regionalnej była intensywna kooperacja wewnętrzna, której finalna produkcja była kierowana na rynek amerykański i europejski. Wiodącą rolę pełniła Japonia, która faktycznie koordynowała funkcjonowanie współpracy regionalnej i odnosiła również z tego tytułu największe korzyści. Dlatego system określany był jako „flying geese formation” (klucz dzikich gęsi)²⁸, w ramach którego gospodarka japońska miała wiodącą pozycję.

Na początku XXI wieku eksport wielu państw azjatyckich był skoncentrowany w Chinach, gdzie następnie wytwarzane były finalne produkty dla odbiorców w USA i UE. W ten sposób Państwo Środka napędzało wzrost całej gospodarki regionalnej i pełniło funkcje zwornika dla wymiany handlowej z Zachodem

Chiny nie tylko dołączyły do tego systemu, ale z czasem doprowadziły do jego reorganizacji zastępując faktycznie Japonię na pozycji lidera i głównego koordynatora wymiany gospodarczej między Azją Wschodnią a Zachodem²⁹. Na początku XXI wieku eksport wielu państw azjatyckich był skoncentrowany w Chinach, gdzie następnie wytwarzane były finalne produkty dla odbiorców w USA i UE. W ten sposób Państwo Środka napędzało wzrost całej gospodarki regionalnej i pełniło funkcje zwornika dla wymiany handlowej z Zachodem. Odnosiło też szereg korzyści wynikających z centralnej pozycji w tym systemie, m.in. polityka monetarna tego państwa wywierała coraz większy wpływ na azjatyckie gospodarki i rynki finansowe³⁰. Stopniowo ChRL kumulowała przewagi konkurencyjne oraz stawała się „niezbędna” dla innych państw, co prowadziło do ich uzależnienia i przyjmowania przez nie reguł gry wymiany gospodarczej dyktowanych przez Pekin³¹. Miało to swoje korzyści ekonomiczne, jak i geopolityczne dla tego państwa³². W następnym etapie gospodarka chińska przechodziła od produkcji dóbr pracochłonnych i mało zaawansowanych technologicznie do coraz bardziej wymagających pod względem technologii, w tym coraz bardziej specjalizowała się w tzw. dobrach kapitałowych, a więc bardziej zaawansowanych komponentach używanych w rozmaitych branżach (m.in. telekomunikacji, przemyśle samochodowym, maszynowym itp.). Wraz ze wzrostem płac, chińskie korporacje stopniowo przenosiły produkcję do państw o mniejszych kosztach, tworząc globalne łańcuchy produkcji i koncentrując się coraz bardziej na tworzeniu technologii.

Jest to przykład systemowego działania geoekonomii Pekinu. Celem jest nie tylko odnoszenie doraźnych korzyści eksportowych, ale tworzenie trwałych mechanizmów wymiany gospodarczej zapewniających akumulację kapitału. Są one wzmocnione przez kooperację polityczną, czego przejawem jest m.in. pogłębienie współpracy Pekinu z państwami ASEAN³³, umowy gospodarcze podpisane m.in. z Tajwanem, Koreą Południową i Japonią oraz powołanie Szanghajskiej Organizacji Współpracy (w 2001 roku)³⁴, BRICS³⁵ itp.

Źródłem technologii było w dużym stopniu otwarcie chińskiej gospodarki na współpracę z firmami tajwańskimi (oraz w mniejszym stopniu także amerykańskimi i japońskimi

Warto w tym miejscu odnieść się do przykładu ilustrującego umiejętności wykorzystania przez Chińczyków regionalnego systemu kooperacji, jak również amerykańskiego przywództwa w gospodarce światowej. Otóż źródłem technologii było w dużym stopniu otwarcie chińskiej gospodarki na współpracę z firmami tajwańskimi (oraz w mniejszym stopniu także amerykańskimi i japońskimi)³⁶. Wspomniana kooperacja wzbogaciła chińskie przedsiębiorstwa o niezbędne doświadczenia w zakresie zarządzania procesami szybkiego dostosowania produkcji do potrzeb rynku i nowinek technicznych (zgodnie z mechanizmem time to market). Wykorzystano tendencję korporacji amerykańskich do outsourcingu działań podwykonawczych do Azji Wschodniej (najpierw do Japonii, a później na Tajwan i do Chin). W rezultacie przedsiębiorcy chińscy nie tylko dostosowali się do liberalnych zasad globalnej gospodarki, ale potrafili je stopniowo wykorzystać dla uzyskiwania przewag w systemie wymiany regionalnej i światowej. Dynamiczny rozwój chińskiej gospodarki dokonał się w ramach ładu amerykańskiego, ale w coraz większym stopniu podkopywał pozycję Amerykanów oraz zmieniał układ sił na świecie.

Nie jest też przypadkiem, że Chiny zmniejszyły na początku XXI wieku wymianę handlową z Arabią Saudyjską (sojusznikiem USA i przeciwnikiem Iranu) a zwiększyły z Iranem, Egiptem i Rosją