Geoekonomia Chin. Jak powstaje nowy ład światowy

7. Podsumowanie

Podstawą działania ChRL w dobie globalizacji, a następnie zmiany ładu międzynarodowego, było ścisłe powiązanie strategii geopolitycznej z transformacją gospodarczą. Głównym celem strategicznym był rozwój gospodarki i długofalowa akumulacja kapitału. Chiny elastycznie zmieniały politykę gospodarczą mając na uwadze z jednej strony uwarunkowania wewnętrzne (m.in. poziom konkurencyjności lokalnych przedsiębiorstw) oraz zewnętrzne. Od początku transformacji celem było takie włączenie do wymiany regionalnej i światowej, aby zmieniać ich mechanizmy z korzyścią dla chińskiej gospodarki.

Przykładowo chińskie przedsiębiorstwa nie tylko wyprzedziły europejskie w technologii samochodów elektrycznych, ale również w dużym stopniu zmonopolizowały światowe dostawy kobaltu, kluczowego przy produkcji baterii

Polityka państwa nie tylko wspierała eksport, ale później także chińskie inwestycje zagraniczne. Wzmacniano sieci kooperacyjne chińskich przedsiębiorstw. Sukcesywnie podwyższano ich pozycję międzynarodową w coraz większej liczbie sektorów i kolejnych ogniwach łańcucha produkcji. Przykładowo chińskie przedsiębiorstwa nie tylko wyprzedziły europejskie w technologii samochodów elektrycznych, ale również w dużym stopniu zmonopolizowały światowe dostawy kobaltu, kluczowego przy produkcji baterii141. To pokazuje, w jaki sposób władze chińskie wspierają stopniową zmianę wzajemnych współzależności ekonomicznych w relacje opierające się na chińskiej dominacji. Należy podkreślić, że Pekin początkowo nie negował zastanych instytucji zachodnich. Wybrał taktykę przyłączania się do większości spośród nich i ich wewnętrznej przebudowy w kierunku uzyskania większego zakresu decyzyjnego. Z czasem powoływał własne instytucje międzynarodowe, które wzmacniały jego geoekonomię. Finalnym celem rozwoju gospodarczego miała być poprawa pozycji geopolitycznej ChRL w regionie i na świecie. Jednocześnie relacje na płaszczyźnie ekonomicznej miały wiązać z polityką chińską kolejne państwa (nie tylko w Azji, ale i na innych kontynentach) oraz osłabiać dominację USA.

Ważną zasadą zarządzania było utrzymanie sterowności władz państwowych nad rozwojem gospodarki. Obejmowało to kontrolę konkurencji rynkowej, praw własności oraz dostępu do rynku podmiotów zagranicznych. Szczególne znaczenie miał nadzór nad strategicznymi obszarami gospodarki, w tym sektorem finansowym, przepływami kapitałowymi oraz kursem walutowym. Niezmiernie ważne było połączenie polityki przemysłowej z innymi politykami publicznymi, m.in. innowacyjną, naukową i edukacyjną. Wielu naukowców zwraca uwagę na stosunkowo duży zakres decentralizacji zarządzania142, w tym w finansach publicznych, daleko posuniętą autonomię władz lokalnych i prowincjonalnych w polityce rozwoju. Rząd centralny pełni nadzór nad kierunkami strategicznymi i dostosowuje politykę do zmieniających się uwarunkowań, w tym pojawiających się zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych. Dodać należy, że przewodniczący Xi Jinping wzmocnił przywództwo partii, skupił władzę kierowniczą w stosunkowo wąskim kręgu zaufanych współpracowników, a także zwiększył zakres hierarchicznego zarządzania.

Wcześniejsze rozważania prowadzą do wniosku, że zasadnicze znaczenie dla sterowności władz nad polityką rozwoju ma suwerenność polityczna. Dotyczy to odporności na naciski zewnętrzne, a także ograniczania mechanizmów uzależnienia gospodarki od zewnętrznych podmiotów. Obejmuje również zdolność miejscowych elit politycznych do wyznaczania kierunków politycznych w trosce o dobro całego państwa, a nie uprzywilejowanych grup interesów. Chiny systematycznie włączały elity gospodarcze do rządzącej partii komunistycznej, ale jednocześnie nie dopuszczały do sytuacji, aby partykularne interesy podporządkowały sobie politykę gospodarczą państwa143.

141 Por. W. Münchau, China gains the upper hand over Germany, Financial Times, 4 March 2019, s. 19.

142 Np.: A. Cooley, Logics of Hierarchy. The Organization of Empires, States, and Military Occupations, Cornell University Press, Ithaca, London 2005.

143 Por. J. Chen, B.J. Dickson, Allies of the State. China’s Private Entrepreneurs and Democratic Change, Harvard University Press, Cambridge – London 2010.