Studia pedagogiczne – przygotowanie do zawodu

1. Zwiększenie barier wejścia do zawodu nauczyciela – zwiększenie wymagań kompetencyjnych wobec absolwentów studiów pedagogicznych.
2. Położenie większego akcentu na umiejętności miękkie. Dziś w szkole coraz mniejszą wagę przywiązuje się do przekazywania wiedzy, dlatego wiedza specjalistyczna oraz metodyczna z wybranego przedmiotu, choć ciągle bardzo istotna, schodzi na dalszy plan. Coraz ważniejsze staje się to by nauczyciele byli jak najlepiej wyposażeni w kompetencje miękkie (m.in. umiejętności komunikacyjne, pracy zespołowej, negocjacji, asertywności) i wyćwiczeni w nich.
3. Priorytetowe potraktowanie wyposażenia studentów pedagogiki w umiejętność pracy metodą projektów, która bardzo szeroko rozwija kompetencje uczniów, i inne nowoczesne narzędzia nauczania (budzące się szkoły, krytyczne myślenie, plan daltoński, pozytywna dyscyplina, ocenianie kształtujące).
4. Rzetelnie realizowany i rozwinięty system praktyk studenckich i staży. Wszystkie praktyki powinny być zakończone lekcją prowadzoną przez studenta, nagraną i omówioną z opiekunem. Praktyki to dobry moment na weryfikację, a nawet selekcję do zawodu: studenci, którzy nie radzą sobie z grupą lub brakuje im odpowiednich cech osobowości czy kompetencji – mogą zweryfikować swoje plany. Warto oprócz praktyk wprowadzić staże dla studentów, które angażowałyby ich w formie wolontariatu w przedsięwzięcia szkolne, zajęcia pozalekcyjne, projekty, imprezy itp.
5. Uwzględnienie neurodydaktyki i neurobiologię w programach studiów pedagogicznych. Niewiele programów studiów pedagogicznych uwzględnia te dyscypliny, podczas gdy wiedza na temat funkcjonowania mózgu człowieka, mechanizmów decydujących o efektywności uczenia się, pamięci oraz uwarunkowań neurobiologicznych jest fundamentalna w pracy we współczesnej szkole. Psychologia poznawcza daje odpowiedzi na wiele pytań dotyczących tego, jak efektywnie i skutecznie zaprojektować proces uczenia.

Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli

1. Bliższe powiązanie działania ODN-ów z potrzebami szkół i nauczycieli. Zgodnie z aktualnymi przepisami, ośrodki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz biblioteki pedagogiczne mają zadanie wspomagać szkoły w ich planach rozwojowych. Narzędzia do tego tworzone są w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, lecz nie zawsze są wykorzystywane.
2. Korzystanie z pomocy zewnętrznych ekspertów, którzy posiadają specjalistyczną wiedzę dotyczącą wybranego przez nauczycieli obszaru pracy, w procesie wspomagania. Zadania ekspertów mają objąć przede wszystkim przygotowanie i przeprowadzenie warsztatów dostosowanych do potrzeb szkoły lub innych zaplanowanych form doskonalenia zawodowego dla nauczycieli (konsoltacji, wykładów itd.).
3. Wykorzystywanie zróżnicowanych form i narzędzi doskonalenia. Wśród nich należy wymienić: wykłady, warsztaty, konsoltacje indywidualne, konsoltacje grupowe, e-learning, samokształcenie itp.
4. Zwiększenie obecności doradców metodycznych w szkołach i tworzenie sieci współpracy. Obserwacje lekcji, są bardzo dobra formą doskonalenia warsztatu pracy w praktyce, a nie w teoretycznych, izolowanych warunkach salki warsztatowej. Tworzenie wokół tego działania kilkuosobowych sieci współpracy nauczycieli z różnych szkół z różnym doświadczeniem pozwoliłoby nauczycielom pod kierunkiem doradcy metodycznego czerpać nawzajem ze swojego warsztatu i praktyki zawodowej.
5. Podobnie jak w przypadku uczelni:
   • Silniejsze uwzględnienie neurodydaktyki, neurobiologii i psychologii poznawczej w doskonaleniu nauczycieli;
   • Wzmocnienie pracy nad kompetencjami miękkimi, ich rozwijaniem, kształtowaniem i ćwiczeniem.

Rozwój nauczycieli

1. Silne zabezpieczenie prawne środków na doskonalenie nauczycieli.
2. Wzmocnienie wewnątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli przy wykorzystaniu form takich jak: obserwacje koleżeńskie, lekcje otwarte, nagrywanie własnych lekcji, udzielanie informacji zwrotnej przez uczniów, spacery edukacyjne czyli obserwacje przez grupę nauczycieli konkretnego zjawiska czy procesu na lekcjach kolegów, ewaluacja własnej pracy, sieci współpracy, warsztaty. Dzięki temu zespoły nauczycieli mogą wpływać na systematyczny rozwój zawodowy całej kadry pedagogicznej szkoły. Nauczyciele powinni jak najczęściej mieć okazję do wspólnej pracy. Dzięki wspólnym działaniom szkoła może się rozwijać i stać się organizacją uczącą się. Wszyscy nauczyciele powinni w tym uczestniczyć – poprzez swoje zaangażowanie, pracę zespołową, samokontrolę i rozwijanie kompetencji. Co bardzo istotne w polskiej rzeczywistości – takie działania nie generują przesadnie dużych kosztów.

Kształcenie wewnętrzne może obejmować m.in.:

1. 1. Prowadzenie w szkołach rozmów na temat uczenia i nauczania,
   2. Dzielenie się dobrymi praktykami,
   3. Tworzenie banków ciekawych metod pracy,
   4. Zasięganie opinii uczniów o tym, co pomaga i przeszkadza w procesie uczenia.

Doskonalenie dyrektorów

1. Wzmocnienie kształtowania przywództwa edukacyjnego przy wykorzystaniu projektu Ministerstwa Edukacji Narodowej, wdrażanego przez Uniwersytet Jagielloński i Ośrodek Rozwoju Edukacji[19]. Skupia się on przede wszystkim na: jasnym zdefiniowaniu zakresu odpowiedzialności i kompetencji, wspieraniu przywództwa partycypacyjnego, tj. dzielącego się decyzyjnością z innymi, pomocy w rozwoju umiejętności przywódczych, skoncentrowaniu się na uczeniu i rozwoju uczniów, oraz rozwoju szkoły. Idea ta stoi w kontrze do tradycyjnego zarządzania i administrowania szkołą, jest skupiona na adekwatności działań do warunków, służebności względem najważniejszego podmiotu jakim jest uczeń, uczeniu się i rozwoju, dialogu, współpracy oraz różnorodności. Podczas tego projektu wypracowano bardzo dużo materiałów szkoleniowych, opracowań i narzędzi , które odpowiednio unowocześniane mogłyby posłużyć przez wiele następnych lat. Materiał ten powinien być wykorzystany dwojako:
   • Jako program studiów podyplomowych dla kandydatów na dyrektorów. Taki program został stworzony już i pilotowany na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale może i powinien być wykorzystany przez inne uczelnie.
   • W formie Akademii Dyrektora Szkoły – byłby to cykl warsztatów, konferencji, podczas których propagowano by elementy przywództwa edukacyjnego jako nowatorski sposób zarządzania placówkami, a także stworzono płaszczyznę i przestrzeń do nawiązania kontaktów z innymi dyrektorami, wymiany doświadczeń i podzielenia się problemami.
2. Tworzenie sieci współpracy dyrektorów – kilkuosobowych grup dyrektorów szkół np. z obszaru powiatu, spotykających się regularnie, dzielących się dobrymi praktykami, wspierających się nawzajem w rozwiązywaniu problemów. Działanie sieci może być oczywiście dużo szersze, zależnie od inwencji uczestników: mogłyby one propagować współpracę w tej formie wśród nauczycieli oraz zapobiegać syndromowi „samotności dyrektora”, o którym mówiliśmy w rozdziale 5.