Obecny system weryfikacji wiedzy po każdym etapie nauki oparty jest przede wszystkim na testowym sprawdzeniu, co uczeń potrafi, a czego nie. Uczniowie kończący szkołę podstawową zdają obowiązkowy egzamin z trzech przedmiotów: języka polskiego, matematyki oraz języka obcego. Uczniowie klas maturalnych zdają analogiczny egzamin po ukończonym technikum lub liceum, poszerzony o poziom rozszerzony z wybranego przedmiotu oraz część ustną z języka angielskiego oraz polskiego. Dodatkowo uczniowie techników zdają obowiązkowy egzamin zawodowy. Wszystkie egzaminy w polskim systemie edukacyjnym są obowiązkowe i oparte na systemie dającym się łatwo analizować oraz porównywać – na testach.

System testowy krytykowany jest przez wielu ekspertów. Edwin Bendyk pisze:

Szereg argumentów krytycznych ekspertów wobec testów wskazuje A. Gromkowska-Melosik, wymieniając między innymi:

• Redukcjonizm („testy w żaden sposób nie są w stanie zmierzyć takich „jakości” inherentnie związanych z procesem kształcenia, jak: kreatywność, krytyczne myślenie, ciekawość, poczucie odpowiedzialności, entuzjazm, empatia, przywództwo, wewnętrzne zintegrowanie i jeszcze wielu innych”[10]);
• Obniżanie wymagań w obszarach kształcenia, które nie są testowane;
• Wzrost odpowiedzialności nauczyciela i jednoczesne obniżenie jego autorytetu (bowiem – poza przygotowaniem do testów – ma niewiele innej przestrzeni edukacyjnego działania)[11];
• Zawężenie procesu kształcenia i nadanie mu instrumentalnego charakteru[12].

W naszej opinii zarzuty te są słuszne. Istniejący system oprócz łatwej systematyzacji danych nie przynosi niczego konstruktywnego. Jest to jeden z głównych „hamulcowych” dobrej szkoły. Obowiązkowe egzaminy, z których wyników rozliczani są nauczyciele, powodują bowiem sytuację, w której wielu pedagogów już od pierwszych zajęć „trenuje” uczniów do tego, aby w testach wypadli oni jak najlepiej. Zamiast zatem uczyć, jak swobodnie porozumiewać się w języku obcym, nauczyciele wielokrotnie przez trzy lata liceum uczą np. umiejętności skutecznego opisania obrazka. Na lekcji historii, zamiast podjęcia próby opanowania, a przede wszystkim zrozumienia encyklopedycznych faktów historycznych, uczniowie przygotowywani są do pamięciowego przyswojenia dat, aby podczas egzaminu dobrze zaznaczyć je na teście. Nauczyciele, których „być albo nie być” w danej szkole wielokrotnie zależy od konkretnego wyniku konkretnej klasy w konkretnym egzaminie, niechętnie angażują się w nowoczesne i skuteczne – z perspektywy ucznia i jego przyszłego życia zawodowego oraz społecznego – nauczanie. Co więcej, uczniowie od lat przywykli do takiego systemu „okopali się” w niewymagającym krytycznego myślenia systemie testowym. Wymaga on bowiem głównie suchych faktów, niejednokrotnie przepisanych od koleżanki lub kolegi, nie zmusza do myślenia i wyciągania wniosków. Wyklucza zatem podmiotowe myślenie o dobrym nauczaniu, za które odpowiedzialność spada na nauczyciela, ale również ucznia.

Obecny system sprzyja także tworzeniu raportów poegzaminacyjnych, zawierających dużo danych statystycznych (opartych m.in. na skalach staninowych), służących porównaniom szkół i tworzeniu rankingów, a nieprzekazujących ważnych informacji o konkretnym uczniu, klasie czy szkole. Rankingi sprzyjają niekonstruktywnej rywalizacji i odbierają uczniom podmiotowość. Znane są przykłady szkół, które po obniżeniu miejsca rankingowego w danym roku dokonywały rewolucji personalnych i programowych, które – co jest bardzo niepokojącym zjawiskiem – skutkują niedopuszczaniem do egzaminu maturalnego uczniów, którzy nie osiągają najwyższych wyników podczas egzaminów próbnych.